Geachte leden van de gemeenteraad,
Het college van burgemeester en wethouders biedt hierbij de gemeenteraad ter besluitvorming de begroting voor 2022 aan. Dit is daarmee de vierde begroting van het in 2018 aangetreden college en is tevens de afronding van het collegeprogramma 2018-2022.
De begroting is beleidsarm van karakter omdat in maart 2022 gemeenteraadsverkiezingen gehouden worden en een nieuw gemeentebestuur dan eigen keuzes kan maken. Als basis voor de voorliggende begroting is gebruik gemaakt van de, niet vastgestelde, kadernota zoals die in juli aan de raad is voorgelegd. Onderstaand schetsen wij een aantal inhoudelijke en financiële ontwikkelingen die in 2022 de aandacht zullen vragen.
Oostzaan hecht sterk aan de voordelen van een gemeentelijke organisatie en bestuur, waarbij de afstand tussen inwoners, ondernemers en het gemeentebestuur klein is. Tegelijkertijd en in toenemende mate spelen veel zaken die voor de Oostzaanse samenleving van belang zijn zich af op het niveau van de regio bijvoorbeeld energietransitie, economische ontwikkelingen, arbeidsmarktbeleid en woonruimteverdeling. Een volwaardig functioneren van Oostzaan, zeker in het regionale krachtenveld, kan niet zonder samen te werken met andere gemeenten. We doen dat al binnen het kader van Over-gemeenten. Ook werken we op een aantal terreinen goed samen met Zaanstad. Dat is echter niet genoeg. Gezien de opgaven die er spelen en het belang van het landelijk gebied binnen de MRA-regio, is het noodzakelijk om tot verdere samenwerking te komen met onze collega-groene gemeenten: Wormerland, Landsmeer en Waterland. Hiernaar zal, zeker in het komende jaar, veel van de bestuurlijke en ambtelijke aandacht uitgaan. Tevens zal dit naar onze mening een onderdeel zijn in de discussie over de bestuurlijke toekomst van onze gemeente.
Ook in het lopende jaar constateren wij dat onze serviceorganisatie wederom geconfronteerd wordt met – noodzakelijke - forse overschrijdingen van het beschikbare budget. De noodzakelijke inhuur van externen is een belangrijke oorzaak. De komende periode wordt er fors op ingezet om de inhuur terug te dringen. Dit is een grote uitdaging daar de arbeidsmarkt niet gunstig is waardoor we ervan moeten uitgaan dat ook volgend jaar extra middelen nodig zijn om de dienstverlening te garanderen.
Voor 2022 kan het college een sluitende begroting presenteren, zij het dat een extra investering in onze uitvoeringsorganisatie in 2022 onvermijdelijk zal zijn. Het college is echter ook van mening dat op termijn de kostenontwikkeling van onze serviceorganisatie niet financierbaar is voor de gemeente Oostzaan er zal derhalve nagegaan moeten worden hoe dit wel gerealiseerd kan worden. Zoals eerder gemeld heeft hopen de colleges van Oostzaan en Wormerland begin 2022 een voorstel te kunnen doen hoe dit vorm kan krijgen.
Binnen het sociaal domein staan de beschikbare budgetten ook in 2022 onder druk. De rijksmiddelen blijken niet altijd toereikend, met name op het onderdeel jeugdzorg. Deze voortdurende financiële druk vanuit het sociaal domein heeft gevolgen voor de algemene reserve van de gemeente Oostzaan aangezien de tekorten uiteindelijk hieruit gefinancierd moeten worden.
Het geeft enige rust dat er een compensatieregeling tussen gemeenten en rijk is afgesproken ten aanzien van de budgetten voor jeugdzorg. De gemeente Oostzaan ontvangt zijn relatieve aandeel van de 1.3 miljard die door het structureel beschikbaar is wordt gesteld. Helaas moeten we constateren dat de praktijk van de afgelopen jaren is dat enkele gevallen van complexe jeugdzorg problematiek een onevenredig grote invloed hebben gehad op de uitgaven ondanks dat er de afgelopen jaren fors ingezet is op preventie en er allerlei maatregelen zijn genomen (in regionaal verband) om de kosten te beteugelen. Deze problematiek verschilt op onderdelen, maar bestaat in vrijwel iedere gemeente.
De nasleep van de coronapandemie zal waarschijnlijk ook in 2022 nog merkbaar zijn binnen het sociaal domein, vooral op het terrein van werk&inkomen. Ten behoeve van mobiliteit op de arbeidsmarkt zijn in regionaal verband diverse stappen gezet om zoveel mogelijk mensen aan het werk te houden – eventueel door ze om te scholen. De verwachting is dat de initiële toename in de uitkeringen die we in de top van 2021 zien lokaal weer zal afnemen, mede gezien de grote vraag op de arbeidsmarkt. Datzelfde geldt voor schuldhulpverleningstrajecten en het beroep op de (bijzondere) bijstand vanuit de gemeente.
De laatste fase van de integrale aanpak binnen het sociaal domein is aangebroken. En daarmee wordt de werkwijze alsmede de toegang tot de voorzieningen in maximale samenhang doorgevoerd. Dit draagt onder meer bij aan het voorkomen van dubbelingen in uitgaven en heeft een positief effect op het zo vroeg mogelijk in beeld krijgen van de problematiek. Het Sociaal Plein Oostzaan is de zichtbare fysieke toegang tot het sociaal domein voor alle inwoners van Oostzaan.
Een laatste voor de begroting relevante trend binnen het sociaal domein is de toenemende vergrijzing en de daarmee samenhangende toename van het beroep op algemene en maatwerkvoorzieningen binnen de Wmo. In Oostzaan wordt bekeken in hoeverre een inkomenstoets voor de Wmo kan bijdragen aan een betere grip op de financiële middelen binnen het sociaal domein.
Tot op heden heeft het kabinet besloten om de algemene uitkering te bevriezen. Gemeenten moeten het doen met wat ze nu ontvangen. Door de VNG is regelmatig aandacht gevraagd voor het gegeven dat de algemene uitkering niet toereikend is om het toenemende takenpakket kwantitatief en kwalitatief adequaat uit te voeren. Het demissionair kabinet heeft dit probleem erkend echter ziet dit als een onderwerp voor de formatie. Wij hopen dat deze inzet een gunstig effect heeft op de ontwikkeling van de algemene uitkering.
Inmiddels is er een aangepast voorstel voor de herijking van het gemeentefonds. Ten opzichte van de eerdere voorstellen is het huidige voorstel gunstig voor de gemeente Oostzaan. Besluitvorming wordt verwacht na de formatie.
Gezien de voorgaande financiële beschouwing bestaat er dus nog geen zicht op een sluitende meerjarenbegroting. Met klem roept de gemeente Oostzaan het rijk op om de gemeenten structureel te voorzien van de noodzakelijke middelen. Wij voelen ons hierbij gesteund door onze toezichthouder die eveneens de dringende oproep heeft gedaan aan het rijk om meer middelen ter beschikking te stellen.
Daarnaast heeft het college, overeenkomstig het voorstel in de kadernota, besloten de leningenportefeuille aan te passen. De financiële consequenties hiervan zijn in bijgaande meerjarenbegroting verwerkt.
Over de notitie lintbebouwing is overleg gevoerd met de provincie en lijken er mogelijkheden te gaan ontstaan om uitvoering te geven aan de notitie.
De afgelopen jaren is een fors beroep is gedaan op algemene reserve en daarmee is de hoogte van de algemene reserve gezakt onder het door de raad vastgestelde gewenste weerstandsvermogen met een ratio van 1. Het weerstandsvermogen wordt daarmee als onvoldoende gekwalificeerd. Het komende jaar dienen maatregelen genomen te worden om weer te voldoen aan de door de raad vastgestelde normen met betrekking tot de hoogte van de algemene reserve.
Tenslotte verwachten wij begin 2022 het programma voor de bestuursperiode 2018 – 2022 nagenoeg afgerond te hebben. Ter afronding van deze bestuurlijke periode zal door het college aan u een overdrachtsdocument worden aangeboden, evenals een evaluatie van het bestuurlijke programma van de afgelopen periode.
Burgemeester en wethouders van de gemeente Oostzaan
