Programma 3 - Sociaal domein

Waar gaat dit programma over?

In dit programma leest u de doelen, acties en de raming van de uitgaven en inkomsten van de activiteiten die de gemeente Oostzaan ontplooit op de terreinen van de Jeugdwet, de Wmo, Gezondheid en de Participatiewet.

Wat was onze visie in 2022?

In Oostzaan staat niemand aan de kant. Wie zorg, hulp, werk of inkomen van de gemeente nodig heeft, krijgt een goed afgestemde oplossing op maat. De menselijke maat staat hierbij voorop. De toegang tot voorzieningen is laagdrempelig en inwoners weten waar ze terecht kunnen.

Onze ambitie is dat inwoners (kunnen) meedoen en hierbij zo veel mogelijk gebruikmaken van hun zelfredzaamheid. Bij een ondersteuningsvraag kijken we daarom in eerste instantie wat inwoners zelf kunnen doen. Als ze dingen niet kunnen, helpen we hen – als dit kan – om zelfredzaam te worden. Inwoners creëren op eigen kracht en binnen hun eigen netwerk kansen en mogelijkheden om naar vermogen mee te doen in de samenleving. Daar waar het eigen netwerk niet toereikend is, kan een inwoner een beroep doen op ondersteuning vanuit de gemeente. Voor de kwetsbaarste inwoners is er een vangnet beschikbaar, bijvoorbeeld op basis van de Jeugdwet, de Wmo of de Participatiewet.

De decentralisaties in het sociaal domein zijn uitgevoerd. Het is nu tijd voor een transformatie. In de komende periode geven we uitvoering aan het beleidskader en de nieuwe verordening. Een integrale aanpak, preventie en maatwerk staan daarbij voorop.

HEBBEN WE DE GEPLANDE DOELEN UIT DE BEGROTING 2022 GEREALISEERD?

P3 1. Onze inwoners zijn zelfredzaam

Iedereen in onze gemeente is maatschappelijk actief en doet mee naar vermogen. Hierbij zijn de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van inwoners belangrijk. Als meedoen niet zelfstandig lukt, dan helpt de gemeente bij het organiseren van ondersteuning. Maatwerk bieden is uitgangspunt.
Voor die inwoner die niet of weinig zelfredzaam is en langdurige ondersteuning nodig heeft, werken we samen met maatschappelijke partners aan een passende oplossing dicht bij huis. Daarbij is inzet van vrijwilligers en mantelzorgers van onschatbare waarde.
In het geval dat direct handelen vanwege zorg- of veiligheidsredenen nodig is, neemt de gemeente regie in het uitvoeren van de noodzakelijke ondersteuning.
Om intensieve ondersteuning te voorkomen is preventie en vroegsignalering belangrijk. Met maatschappelijke partners worden afspraken gemaakt om inwoners zo goed mogelijk voor te lichten, door te verwijzen of direct ondersteuning te bieden.
Invloed van coronamaatregelen op het maatschappelijk leven hebben in 2021 grote impact gehad en zullen doorwerken naar 2022. In hoeverre deze maatregelen afdoende zijn geweest valt nu nog niet te bepalen, vooraf wordt niet uitgesloten dat er na-ijleffecten zullen optreden op maatschappelijke en financieel vlak.

P3 1.1 Ons aanbod effectiever maken door te sturen op resultaat en in te zetten op preventie

Diverse organisaties bieden algemene ondersteuning en zorg, vooral gericht op kwetsbare doelgroepen zoals jeugd en ouderen. Sturen op maatschappelijke impact en het monitoren van prestatieafspraken maken dat wij als gemeente de verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van de geboden hulp door aanbieders. Het is belangrijk om met de gesubsidieerde organisaties (liefst meerjarige) afspraken te maken over de hoogte van de subsidie, hun activiteiten de daarmee te bereiken resultaten en regelmatig met ze in gesprek te zijn over de voortgang en over ontwikkelingen. Als gemeente willen we bijvoorbeeld dat organisaties vraaggerichte hulp bieden in plaats van aanbodgerichte hulp om zo beter aan te sluiten op de behoeften van onze inwoners.

Wat hebben we in 2022 gerealiseerd?

P3 1.2 Ondersteuning bieden op maat

Iedere inwoner krijgt ondersteuning die past bij zijn persoonlijke situatie. Op professionele wijze wordt bepaald welke inzet moet worden gepleegd. Samen met maatschappelijke partners biedt de gemeente een snelle en doeltreffende voorziening, waarbij het accent komt te liggen op vraaggericht aanbod.

Wat hebben we in 2022 gerealiseerd?

P3 1.3 Cultuuromslag in het sociaal domein

Gemeentelijke activiteiten in het Sociaal Domein zijn gericht op werk, participatie en zelfredzaamheid, zorg, gezondheid, (passend) onderwijs en jeugd. Het wettelijk kader betreft Wmo 2015, de Participatiewet, Jeugdwet en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Vragen van inwoners met meervoudige en complexe problemen bewegen zich dwars door alle wettelijke kaders heen. Dit vraagt van professionals in het Sociaal Domein dat zij dezelfde ambities, kernwaarden, doelen en resultaten voor ogen hebben.

Wat hebben we in 2022 gerealiseerd?

P3 1.4 Grip op financiële middelen Sociaal Domein

Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg, participatie en wet maatschappelijke ondersteuning. Doel van deze decentralisatie was dat de gemeente haar inwoners sneller en beter kan helpen bij hun zorg- of ondersteuningsvragen. Bij de overheveling van taken van de Rijksoverheid naar gemeenten heeft een aanzienlijke korting plaatsgevonden. Daarnaast is bij de Jeugdzorg en WMO sprake van een openeindfinanciering. Indicatiestelling vindt plaats door andere partijen terwijl de gemeente verantwoordelijk is voor het betalen van de kosten zonder in voldoende mate te beschikken over sturingsmogelijkheden t.a.v. de toegang tot de jeugdzorg. Ook de toenemende vergrijzing en de maatschappelijke trend om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te blijven wonen zijn van grote invloed op het Sociaal Domein. Dit alles maakt dat de kosten van het Sociaal Domein sterk zijn gestegen in de afgelopen jaren. Door in te zetten op preventie, monitoring en sturing op doelmatige inzet van zorg en voorzieningen proberen we de kosten te beheersen.

Wat hebben we in 2022 gerealiseerd?

Wat heeft het gekost?

Exploitatie	Realisatie 2021	Begroting 2022 incl. wijz.	Realisatie 2022	Afwijking budget 2022
Lasten
702 Sociaal Domein Algemeen	15.728	0	29.170	29.170
704 Inkomensvoorziening	2.170.296	1.764.977	1.737.707	-27.270
705 Participatie	448.239	946.891	862.385	-84.506
707 Gezondheid	687.378	576.823	614.277	37.454
710 Tafeltje dekje	1.671	2.000	1.267	-733
719 Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)	2.339.413	2.406.292	2.490.490	84.198
722 Jeugdhulp Specialistisch (niet vrij toegankelijke hulp)	1.921.909	2.193.877	1.618.999	-574.878
723 Jeugdhulp Lokaal (vrij toegankelijke hulp)	721.314	782.589	823.086	40.497
730 Oekraine crisis	0	2.358	1.060.919	1.058.561
Totaal Lasten	8.305.948	8.675.807	9.238.302	562.495
Baten
702 Sociaal Domein Algemeen	12.909	0	6.680	6.680
704 Inkomensvoorziening	2.155.023	1.459.170	1.618.512	159.342
705 Participatie	15.261	64.000	84.296	20.296
707 Gezondheid	56.833	9.600	53.968	44.368
719 Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)	49.592	50.313	86.925	36.612
722 Jeugdhulp Specialistisch (niet vrij toegankelijke hulp)	6.138	0	-5.838	-5.838
723 Jeugdhulp Lokaal (vrij toegankelijke hulp)	8.352	0	-10.324	-10.324
730 Oekraine crisis	0	0	1.060.919	1.060.919
Totaal Baten	2.304.108	1.583.083	2.895.138	1.312.055
Resultaat baten minus lasten	-6.001.840	-7.092.724	-6.343.164	749.560

Verschillenanalyse

Hieronder leest u een toelichting van de verschillen groter dan €25.000 van de producten ten opzichte van de begroting 2022.

Product	Baten of lasten	Verschil	Toelichting
702 Sociaal Domein Algemeen	lasten	€ 29.170 (nadeel)	Voor de integrale aanpak in het Sociaal Domein is er een afdelingsbrede cursus gevolgd, voor € 6.680,- waarvoor we van de VNG subsidie hebben ontvangen. Dit geeft een verschil in zowel de lasten als de baten te zien. De overige lasten betreffen met name inhuurkosten voor deze integrale aanpak en bedragen € 15.763,-.
704 Inkomensvoorziening	lasten baten	€ 27.270 (voordeel) € 159.342 (voordeel)	Het voordeel komt voort uit de lagere uitgaven voor de verstrekkingen van de Algemene Bijstand, als gevolg van minder aanvragen. De extra inkomsten staan in het teken van de TOZO. Hier staan ook extra uitgaven tegenover, en zullen worden verantwoord aan het Ministerie.
705 Participatie	lasten baten	€ 84.506 (voordeel) € 20.296 (voordeel)	Vanuit het budget participatie worden de energietoeslagen betaald. Deze zijn lager dan begroot, het restantbudget zal worden voorgesteld om te reserveren. De uitgaven van inburgering en re-integratie zijn lager dan begroot. De budgetten begeleiding van statushouders en inburgeringsvoorzieningen zijn niet volledig besteedt in 2022.
707 Gezondheid	baten lasten	€ 37.454 (nadeel) €44.368 (voordeel)	Naast het budget voor Volksgezondheid, waar een gering voordeel ten opzichte van de begroting van € 7. 345 is te zien in de baten, maakt ook het Coronabudget deel uit van dit product. Hier zijn inkomsten van € 37.023 ontvangen voor de Specifieke Uitkering CTB-controle. Deze werkelijke uitgaven bedragen €12.365 en het verschil is gereserveerd om in 2023 terug te betalen. Per saldo is hier dus geen inhoudelijk verschil van (hogere baten en hogere lasten).
719 Wmo	lasten baten	€ 84.198 (nadeel) € 36.612 (voordeel)	Het nadeel rond de lasten wordt voor het overgrote deel verklaard door de gestegen uitgaven aan hulp bij het huishouden. We zien de afgelopen jaren een stijging in de vraag naar hulp bij het huishouden omdat de eigen bijdrage in de Wmo gemaximeerd is op €19 per maand. Hierdoor stappen steeds meer ouderen naar de gemeente om zo goedkope hulp bij het huishouden te ontvangen (want maximaal €19 per maand). In het Najaarsbericht is deze stijging afgeraamd omdat werd verondersteld dat het tekort aan medewerkers in hulp bij het huishouden (waarvan vorig jaar zomer sprake was) zou leiden tot minder uitgaven. Deze veronderstelling bleek onjuist te zijn omdat wij via Zaanstad aanbesteed hebben op ‘arrangement’ en niet op ‘uren’. Al hadden wij op ‘uren’ aanbesteed, dan was de stijging van hulp bij het huishouden inderdaad mogelijk beperkt geweest. In de huidige situatie zijn de beschikbare uren van medewerkers verdeeld over de cliënten en werd alsnog voor het complete ‘arrangement’ een factuur in rekening gebracht, ook al werden niet alle uren ingezet die nodig zijn om het huis schoon te krijgen. Dit is het nadeel gebleken van aanbesteden op ’arrangement’ in plaats van op ‘uren’. De hogere baten dan geraamd zijn gelegen in het feit dat de Belbus bij het opmaken van de jaarrapportage van 2020 en 2021 geconstateerd hebben dat zij minder geld uitgegeven hebben dan zij van de gemeente ontvangen hebben. Dit bedrag hebben zij naar de gemeente teruggestort.
722 Jeugdhulp Specialistisch	lasten	€ 574.878 (voordeel)	Voor het jaar 2022 zijn minder dure en intensieve trajecten in de jeugdzorg verstrekt. Dit komt door de ingezette preventieve maatregelen in het voortraject. Ook voor 2023 zal het budget in het voorjaarsbericht 2023 structureel naar beneden worden bijgesteld.
723 Jeugdhulp Lokaal	lasten	€ 40.497 (nadeel)	De bijdrage aan het Jeugdteam is hoger dan begroot. Dit wordt mede veroorzaakt door het doorbelasten van marktconforme huur aan het Jeugdteam, welke in programma 5 als opbrengst van de Kunstgreep wordt tegengeboekt.
730 Oekraine	lasten baten	€ 1.027.643 (nadeel) € 1.030.100 (voordeel)	Het budget is gebaseerd op het normbedrag voor het jaar 2022. Op basis van het aantal beschikbare overnachtingen voor 2020 is op voorschotbasis een bedrag ontvangen van € 1.030.100. De uitgaven zijn hieraan gekoppeld. Voor het jaar 2022 is het niet bestede deel van het normbedrag gereserveerd in verband met de afrekening over 2022 in 2023.

Reserves

Stand reserves per 31-12	Rekening 2021	Begroting 2022 na wijziging	Rekening 2022
Reserve noodfonds inflatiearmoede	-	150.000	150.000
Bestemmingsreserve Hospice	-	-	10.000
Bestemmingsreserve Sociaal Domein	-	320.000	320.000
Bestemmingsreserve Corona	-	84.825	101.825
Totaal reserves	-	554.825	581.825
15-jun-2023

Toelichting reserves

Reserve	Verschil ten opzichte van de begroting	Toelichting
Reserve Noodfonds inflatiearmoede		In de raadsvergadering 3 november 2022 is conform amendement 22A20 een reserve noodfonds inflatiearmoede gevormd. In 2022 zijn hier nog geen onttrekkingen geweest, het volledige budget van € 150.000 resteert voor uitgaven in 2023.
Bestemmingsreserve Hospice		Bij de resultaatbestemming van 2021 is deze reserve gevormd. Het bedrag is opgenomen in het Najaarsbericht 2022 om een bijdrage aan De Schelp te financieren. Deze bijdrage heeft niet plaatsgevonden in 2022, en zal in 2023 worden overgemaakt. Het bedrag blijft in de reserve per ultimo 2022.
Bestemmingsreserve Sociaal Domein		Het saldo van deze reserve komt voort uit de resultaatbestemming van 2021. Het betreft hier het saldo van prestatieverklaringen van de jeugdzorg-aanbieders over de periode 2018-2020.
Bestemmingsreserve Corona		Het saldo van deze reserve loopt door naar 2023. Het saldo is gebaseerd op de overgebleven gelden uit 2021 ad € 311.825,-. Daarnaast hebben in 2022 onttrekkingen plaatsgevonden conform amendement 22A20 voor de vorming van het Noodfonds, ad € 150.000,- en het Najaarsbericht 2022 een bedrag van € 60.000,-.

Kengetallen

Omschrijving	Rekening 2021	Begroting 2022	Rekening 2022
Aantal banen per 1.000 inwoners in de leeftijd 15-64 jaar (Bron: LISA)	662	654	nb.
% Jongeren met een delict voor rechter in de leeftijd 12-21 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in de Tel)	1%	n.b.	nb.
% Kinderen in uitkeringsgezin tot 18 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in de Tel)	4%	n.b.	nb.
% netto arbeidsparticipatie van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking (Bron: CBS)	72,7%	71%	nb.
% werkeloze jongeren in de leeftijd 16-22 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in de Tel)	1%	n.b.*	nb.
Aantal personen met een bijstandsuitkering per 10.000 inwoners (Bron: CBS)	274,6	125	nb.
Aantal lopende re-integratievoorzieningen per 10.000 inwoners in de leeftijd van 15-64 jaar (Bron: CBS)	n.b.	69	1,4%
% jongeren met jeugdhulp van alle jongeren tot 18 jaar (Bron: CBS)	9,1%	7,5%	6,0%
% jongeren met jeugdbescherming van alle jongeren tot 18 jaar (Bron: CBS)	0,8%	0,57%	nb.
% jongeren met jeugdreclassering van alle jongeren in de leeftijd van 12-23 jaar (Bron: CBS)	n.b.	n.b.	nb.
Aantal cliënten met maatwerkarrangement WMO per 10.000 inwoners (Bron: GMSD)	n.b.	26	nb.

* ) Aantallen zijn niet bekend op "waar staat je gemeente", daarom ook niet begroot voor 2022.

**) Realisatie 2022is nog niet bekend bij het CBS

***) Aantal personen met een bijstandsuitkering. De cijfers laten grote schommelingen zien vanwege de tijdelijke TOZO-regelingen (a.g.v. de Corona crisis)