Programma 3 - Sociaal Domein

Waar gaat dit programma over?

In dit programma leest u de doelen, acties en de raming van de uitgaven en inkomsten van de activiteiten die de gemeente Oostzaan ontplooit op de terreinen van de Jeugdwet, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo), de Participatiewet en de Wet publieke gezondheid.

Wat is onze visie?

In Oostzaan staat niemand aan de kant. Wie zorg, hulp, werk of inkomen van de gemeente nodig heeft, krijgt een goed afgestemde oplossing. De menselijke maat staat hierbij voorop. De toegang tot voorzieningen is laagdrempelig en inwoners weten waar ze terecht kunnen.

Onze ambitie is dat inwoners (kunnen) meedoen en hierbij zo veel mogelijk gebruikmaken van hun zelfredzaamheid. Bij een ondersteuningsvraag kijken we daarom in eerste instantie wat inwoners zelf kunnen doen. Als ze dingen niet kunnen, helpen we hen – als dit kan – om zelfredzaam te worden. Inwoners creëren op eigen kracht en binnen hun eigen netwerk kansen en mogelijkheden om naar vermogen mee te doen in de samenleving. Daar waar het eigen netwerk niet toereikend is, kan een inwoner een beroep doen op ondersteuning vanuit de gemeente. Voor de kwetsbaarste inwoners is er een vangnet beschikbaar, bijvoorbeeld op basis van de Jeugdwet, de Wmo of de Participatiewet.

De decentralisaties in het sociaal domein zijn uitgevoerd. Het is nu tijd voor een transformatie. In de komende periode geven we uitvoering aan het beleidskader en de nieuwe verordening. Een integrale aanpak, preventie en maatwerk staan daarbij voorop.

Programma 3: Doelenboom
Kerndoel	Operationeel doel			Acties 2023


P3 1. Onze inwoners zijn zelfredzaam	P3 1.1 Ons aanbod effectiever maken door te sturen op resultaat en in te zetten op preventie	1.1.1	-	Jeugd: Wij gaan uitvoering geven aan de Doorgaande Zorglijn Jeugd, vanaf nu te noemen: Sterke Basis voor de Jeugd. Hierin staat o.a. preventie, en de onderlinge samenwerking op het gebied van jeugdhulp, jeugdzorg, huisartsen, gemeenten en onderwijs verbeteren.
		1.1.2	-	WMO: het voortzetten van de ondersteuning van mantelzorgers door middel van respijtzorg o.a. door het voortzetten van een maatvoorziening in de vorm van de pilot Respijthuis en andere vormen van ondersteuning te stimuleren of te ontwikkelen.
		1.1.3	-	Gezondheid: We zullen het gezondheidsbeleid actualiseren en deze opnemen in het integrale beleidsplan Sociaal Domein.

	P3 1.2 Ondersteuning bieden op maat	1.2.1	-	WMO We implementeren de uitvoeringsafspraken van de nieuwe aanbesteding voor leerlingenvervoer en Aanvullend Openbaar Vervoer. We voeren in 2023 een aanbesteding rond woningaanpassingen uit.
	P3 1.2 Ondersteuning bieden op maat	1.2.2	-	Werk & Inkomen: Wij zorgen voor een sluitende aanpak van laaggeletterheid

	P3 1.3 Cultuuromslag in het sociaal domein	1.3.1	-	Sociaal domein: Wij borgen de integrale samenwerking door, naast het integraal beleidsplan en de uitvoeringsagenda’s, te komen tot een integrale verordening.

	P3 1.4 Grip op financiele middelen sociaal domein	1.4.1	-	Jeugd: Op basis van de nieuwe aanbestedingsvoorwaarden specialistische jeugdhulp (A, B, en C) sturen wij op een doelmatige inzet van jeugdhulp. Lichte zorg waar het kan, zware zorg waar het moet.
	P3 1.4 Grip op financiele middelen sociaal domein	1.4.2	-	WMO: Wij onderzoeken de mogelijkheden van een lokale inkomenstoets voor de Wmo (af te stemmen tussen Robert en Eelco ivm vakantie niet gelukt).

HEBBEN WE DE GEPLANDE DOELEN UIT DE BEGROTING 2023 GEREALISEERD?

P3 1. Onze inwoners zijn zo veel mogelijk zelfredzaam

Iedereen in onze gemeente is maatschappelijk actief en doet mee naar vermogen. Hierbij zijn de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van inwoners belangrijk. Als meedoen niet zelfstandig lukt, dan helpt de gemeente bij het organiseren van ondersteuning. Maatwerk bieden is uitgangspunt.
Voor die inwoner die niet of weinig zelfredzaam is en langdurige ondersteuning nodig heeft, werken we samen met maatschappelijke partners aan een passende oplossing dicht bij huis. Daarbij is inzet van vrijwilligers en mantelzorgers van onschatbare waarde.
In het geval dat direct handelen vanwege zorg- of veiligheidsredenen nodig is, neemt de gemeente regie in het uitvoeren van de noodzakelijke ondersteuning.
Om intensieve ondersteuning te voorkomen is preventie en vroegsignalering belangrijk. Met maatschappelijke partners worden afspraken gemaakt om inwoners zo goed mogelijk voor te lichten, door te verwijzen of direct ondersteuning te bieden.
Invloed van coronamaatregelen op het maatschappelijk leven hebben in 2021 grote impact gehad en zullen doorwerken naar 2023. In hoeverre deze maatregelen afdoende zijn geweest valt nu nog niet te bepalen, vooraf wordt niet uitgesloten dat er na-ijleffecten zullen optreden op maatschappelijk en financieel vlak.

Onze doelen voor 2023

P3 1.1 Ons aanbod effectiever maken door te sturen op resultaat en in te zetten op preventie

Diverse organisaties bieden algemene ondersteuning en zorg, vooral gericht op kwetsbare doelgroepen zoals jeugd en ouderen. Sturen op maatschappelijke impact en het monitoren van prestatieafspraken maken dat wij als gemeente de verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van de geboden hulp door aanbieders. Het is belangrijk om met de gesubsidieerde organisaties (liefst meerjarige) afspraken te maken over de hoogte van de subsidie, hun activiteiten de daarmee te bereiken resultaten en om regelmatig met ze in gesprek te gaan over de voortgang en over ontwikkelingen. Als gemeente willen we bijvoorbeeld dat organisaties vraaggerichte hulp bieden in plaats van aanbodgerichte hulp om zo beter aan te sluiten op de behoeften van onze inwoners.

Wat hebben we in 2023 gerealiseerd?

P3 1.2 Ondersteuning bieden op maat

Iedere inwoner krijgt ondersteuning die past bij zijn persoonlijke situatie. Op professionele wijze bepalen we de inzet. Samen met maatschappelijke partners bieden wij als gemeente een snelle en doeltreffende voorziening, waarbij het accent komt te liggen op vraaggericht aanbod.

Wat hebben we in 2023 gerealiseerd?

P3 1.3 Transformeren in het sociaal domein

Gemeentelijke activiteiten in het Sociaal Domein zijn gericht op werk, participatie en zelfredzaamheid, zorg, gezondheid, (passend) onderwijs en jeugd. Het wettelijk kader betreft Wmo 2015, de Participatiewet, Jeugdwet en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Vragen van inwoners met meervoudige en complexe problemen bewegen zich dwars door alle wettelijke kaders heen. Dit vraagt van professionals in het Sociaal Domein dat zij dezelfde ambities, kernwaarden, doelen en resultaten voor ogen hebben.

Wat hebben we in 2023 gerealiseerd?

P3 1.4 Grip op financiële middelen Sociaal Domein

Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg, participatie en wet maatschappelijke opvang. Doel van deze transitie was dat de gemeente inwoners sneller en beter kan helpen met zorg- of ondersteuningsvragen. Bij de overheveling van taken van de Rijksoverheid naar gemeenten heeft een aanzienlijk korting plaatsgevonden. Daarnaast is bij de Jeugdzorg sprake van een openeindfinanciering. Indicatiestelling vindt plaats door andere partijen terwijl de gemeente verantwoordelijk is voor het betalen van de kosten zonder te beschikken over sturingsmogelijkheden t.a.v. de toegang tot de jeugdzorg. Ook de toenemende vergrijzing en de maatschappelijke trend om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te blijven wonen zijn van grote invloed op het Sociaal Domein. Dit alles maakt dat de kosten van het Sociaal Domein sterk zijn gestegen in de afgelopen jaren. De komende jaren zal dat niet anders zijn. Sterker nog: de vergrijzing gaat voor onze gemeente nu pas goed beginnen. Wij zullen proberen, door in te zetten op preventie, monitoring en sturing op doelmatige inzet van zorg en voorzieningen, de stijging van de kosten binnen de perken te houden.

Wat hebben we in 2023 gerealiseerd?

Wat heeft het gekost?

Exploitatie	Rekening 2022	Begroting 2023 incl. wijz.	Rekening 2023	Afwijking budget 2023
Lasten
702 Sociaal Domein Algemeen	29.170	10.880	11.582	702
704 Inkomensvoorziening	1.737.707	2.023.344	1.760.636	-262.708
705 Participatie	862.385	806.611	601.848	-204.763
707 Gezondheid	614.277	594.977	532.609	-62.368
710 Tafeltje dekje	1.267	2.100	2.702	602
719 Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)	2.490.490	2.470.453	2.338.707	-131.746
722 Jeugdhulp Specialistisch (niet vrij toegankelijke hulp)	1.618.999	1.458.886	1.334.007	-124.879
723 Jeugdhulp Lokaal (vrij toegankelijke hulp)	823.086	965.163	919.422	-45.741
730 Oekraine crisis	1.060.919	5.851.478	2.111.897	-3.739.581
Totaal Lasten	9.238.302	14.183.892	9.613.410	-4.570.482
Baten
702 Sociaal Domein Algemeen	6.680	0	0	0
704 Inkomensvoorziening	1.618.512	1.544.920	1.499.368	-45.552
705 Participatie	84.296	107.965	156.244	48.279
707 Gezondheid	53.968	172.275	172.275	0
719 Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)	86.925	63.313	55.925	-7.388
722 Jeugdhulp Specialistisch (niet vrij toegankelijke hulp)	-5.838	0	0	0
723 Jeugdhulp Lokaal (vrij toegankelijke hulp)	-10.324	0	0	0
730 Oekraine crisis	1.060.919	5.837.385	6.604.453	767.068
Totaal Baten	2.895.138	7.725.858	8.488.265	762.407
Resultaat baten minus lasten	-6.343.164	-6.458.034	-1.125.145	5.332.889

Verschillenanalyse

Hieronder leest u een toelichting van de verschillen groter dan €25.000 van de producten ten opzichte van de begroting 2023.

Product	Verschil	Baten/Lasten	Toelichting
704 Inkomensvoorziening	€262.708 voordeel	Lasten	Er is €160.000 minder uitgegeven aan Algemene Bijstand, IOAW en BBZ. Daarnaast is van de beschikbaar gestelde €150.000 uit het Noodfonds inflatiearmoede in 2023 €39.000 uitgegeven. Het restant blijft in de reserve aanwezig voor 2024 en verder.
704 Inkomensvoorziening	€45.552 nadeel	Baten	In 2023 hebben wij €100.000 meer rijksvergoeding gebundelde uitkering (BUIG) gekregen dan begroot. Daartegenover hebben wij een nadeel van €140.000 voor afwikkeling over 2022.
705 Participatie	€204.763 voordeel	Lasten	Er is een voordeel van €84.000 op de budgetten voor re-integratie. Kosten voor langdurige uitkeringsgerechtigden vallen laag uit. Kosten zitten met name in Loonkostensubsidie en direct plaatsbare inwoners. De energietoeslag wat wij in 2023 hebben gekregen, is vanaf november uitgekeerd doorlopend tot medio 2024. Het voordelige saldo in 2023 wordt meegenomen naar 2024.
705 Participatie	€48.279 voordeel	Baten	Voordeel bestaat onder andere uit ESF-subsidie voor voorgaande jaren.
707 Gezondheid	€62.368 voordeel	Lasten	In 2020 t/m 2022 zijn er een aantal verplichtingen opgenomen voor Coronakosten. Niet voor alle verplichtingen zijn uiteindelijk uitgaven geweest, of voor een lager bedrag. Deze posten hebben we in 2023 afgewikkeld, met een positief saldo van ruim €55.000 tot gevolg.
719 Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)	€131.746 voordeel	Lasten	De Zorg in natura (ZIN) is op verschillende vlakken lager uitgevallen dan begroot. Op het terrein van de Wmo wordt ruim €100.000 euro overgehouden. Dit gaat tegen alle trends en demografische ontwikkelingen in. In heel Nederland, en voor onze regio Zaanstreek Waterland is dat niet anders er is sprake van grote stijgingen. Dat dit in Oostzaan niet gebeurt, terwijl er ook bij ons sprake is van duidelijke vergrijzing, moet waarschijnlijk geweten worden aan zorgmijdend gedrag. Dit kan ook positief geïnterpreteerd worden: de mensen in Oostzaan zijn gewend de problemen zelf op te lossen of vinden dat ze de eigen broek moeten ophouden. In het geval van de positieve interpretatie kunnen we blij zijn: dit is precies het gedrag dat we met de Wet maatschappelijke ondersteuning beogen te bereiken. In het geval van de negatieve interpretatie (zorgmijdend gedrag), moeten we vrezen dat er meer schrijnende gevallen zijn dan we denken. Immers: mensen die eigenlijk hulp nodig hebben, blijven zo verstoken van de benodigde hulp.
722 Jeugdhulp Specialistisch (niet vrij toegankelijke hulp)	€124.879 voordeel	Lasten	De kosten van de Bovenregionale contractering (€139.000) zijn lager uitgevallen dan begroot.
723 Jeugdhulp Lokaal (vrij toegankelijke hulp)	€45.741 voordeel	Lasten	De kosten voor de GGZ-psycholoog zijn ten laste van 2022 gebracht en hierdoor is er een voordeel van €37.000 ten opzichte van de begroting 2023.
730 Oekraïne crisis	€3.739.581 voordeel	Lasten	Huurkosten (€399.000) en de overige kosten (€376.000) zijn lager uitgevallen, kosten (€3.318.000) voor de aanschaf van units zijn nog nauwelijks uitgegeven. Het voordeel aan de batenkant (€767.000) komt uit afwikkeling van voorgaande jaren. Het saldo van het product Oekraïnecrisis is vereffend met de Reserve Oekraïne en heeft daarom geen effect op het rekeningsaldo.
730 Oekraïne crisis	€767.068 voordeel	Baten

Reserves

Stand reserves per 31-12	Rekening 2022	Begroting 2023 na wijziging	Rekening 2023
Reserve noodfonds inflatiearmoede	150.000	144.540	451.862
Bestemmingsreserve Hospice	10.000	10.000	-
Bestemmingsreserve Sociaal Domein	320.000	320.000	621.845
Bestemmingsreserve Corona	101.825	13.325	-
Reserve Robuust rechtsbeschermingssysteem	-	-	43.533
Reserve asiel en begeleiding statushouders	-	30.018	-
Reserve Inburgering	-	20.070	-
Reserve Oekraïne	-	40.361	4.532.917
Totaal reserves	581.825	578.314	5.650.157
16-jul-2024

Toelichting reserves

In de begroting 2023-2026 worden geen mutaties op deze reserves begroot.

Reserve	Mutatie	Toelichting
Reserve noodfonds inflatiearmoede		De toevoeging aan deze reserve heeft betrekking op de ontvangsten en niet bestede financiele middelen inzake de energietoeslag. De onttrekkingen aan deze reserve zijn conform raadsbesluit bestemd voor het armoedebeleid.
Reserve Hospice		Conform het najaarsbericht 2023 wordt deze reserve opgeheven, en het saldo van wordt conform najaarsbericht bestemd.
Reserve Sociaal Domein	dotatie van €301.845	Deze reserve wordt gedoteerd door de niet bestede budgetten op het gebied van de WMO en de jeugdzorg te reserveren, conform bestaand beleid.
Bestemmingsreserve corona	onttrekking van reserve €13.325	De reserve wordt conform het najaarsbericht verwerkt. Het restant valt vrij.
Reserve Robuust Rechtbeschermingssysteem		Deze reserve is gevormd door het rekeningrekeningresultaat uit 2022. Daarnaast wordt €24.259 toegevoegd aan deze reserve. Het programma Robuuste rechtsbescherming heeft als doel om het basisrecht van alle inwoners op onafhankelijke sociaaljuridische ondersteuning en rechtshulp op lokaal niveau te garanderen. Vooral voor inwoners in kwetsbare situaties moet de toegang tot deze hulp laagdrempeliger en beter, oftewel 'robuuster' worden. De middelen worden toegekend aan de gemeente via de Algemene uitkering.
Reserve asiel en begeleiding statushouders		Het gereserveerde bedrag kan vrijvallen omdat de kosten al structureel in de begroting zijn meegenomen.
Reserve inburgering		Het gereserveerde bedrag kan vrijvallen omdat de kosten al structureel in de begroting zijn meegenomen.
Reserve Oekraïne	dotatie van €4.492.556	Vanuit het Rijk is de businesscase goedgekeurd voor wat betreft het kostenoverzicht van het plaatsen van de units in het Twiske. Het hierbij ontvangen bedrag €3.108.951 is volledig overgeboekt naar deze reserve voor 2024. Daarnaast is op basis van de afrekening 2022 een bedrag ontvangen van €767.068 voor de extra uitgaven bovenop het normbedrag, en wordt voor 2023 het niet bestede budget ad €616.537 ook toegevoegd aan deze reserve.

Kengetallen

Omschrijving	Rekening 2022**	Begroting 2023*	Rekening 2023
Aantal banen per 1.000 inwoners in de leeftijd 15-64 jaar (Bron: LISA)	nb.	700	nb.
% Jongeren met een delict voor rechter in de leeftijd 12-21 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in de Tel)	nb.	nb.	nb.
% Kinderen in uitkeringsgezin tot 18 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in de Tel)	nb.	nb.	nb.
% netto arbeidsparticipatie van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking (Bron: CBS)	nb.	nb.	nb.
% werkeloze jongeren in de leeftijd 16-22 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in de Tel)	nb.	nb.	nb.
Aantal personen met een bijstandsuitkering per 10.000 inwoners (Bron: CBS)***	nb.	nb.	nb.
Aantal lopende re-integratievoorzieningen per 10.000 inwoners in de leeftijd van 15-64 jaar (Bron: CBS)	1,4%	nb.	nb.
% jongeren met jeugdhulp van alle jongeren tot 18 jaar (Bron: CBS)	6,0%	nb.	nb.
% jongeren met jeugdbescherming van alle jongeren tot 18 jaar (Bron: CBS)	nb.	nb.	nb.
% jongeren met jeugdreclassering van alle jongeren in de leeftijd van 12-23 jaar (Bron: CBS)	nb.	nb.	nb.
Aantal cliënten met maatwerkarrangement WMO per 10.000 inwoners (Bron: GMSD)	nb.	nb.	nb.

*) Aantallen zijn niet bekend op "waar staat je gemeente", daarom ook niet begroot voor 2023.
**) Realisatie 2022 is nog niet bekend bij het CBS
***) Aantal personen met een bijstandsuitkering. De cijfers laten grote schommelingen zien vanwege de tijdelijke TOZO-regelingen (a.g.v. de Coronacrisis)