Paragrafen

De gemeente Oostzaan vindt het belangrijk om risico's goed te beheren. Zo zorgen we ervoor dat problemen geen invloed hebben op ons werk. Dit is een onderdeel van het proces om risico's te beheren. We laten hiermee zien hoeveel geld de gemeente achter de hand heeft voor onverwachte uitgaven.
We beschrijven kort ons beleid voor risicomanagement. Verder geven we een overzicht van de risico’s die we zien, hoeveel geld we hebben om deze risico’s op te vangen en hoe in welke mate we in staat zijn onze risico’s op te vangen. 

Het beleid over hoe we met risico's omgaan, staat in het document 'Beleidskader Risicomanagement en Weerstandsvermogen Oostzaan'. Dit beleid is op 13 november 2023 vastgesteld door de gemeenteraad van Oostzaan (RV-nummer: 23/53).
Risicomanagement is een vast onderdeel van onze planning en controle, zowel voor de gemeenteraad, het college van B&W als voor het management. Een goede aanpak van risicomanagement begint bij duidelijke doelen voor projecten en programma's. Het is belangrijk dat iedereen, zowel bestuurders als managers, zich ervan bewust is dat risicomanagement een normaal onderdeel is van het besturen en managen van de gemeente.

Dit betekent dat we voortdurend risico's in kaart brengen, inschatten en maatregelen nemen om ze te beheersen. Het risicoprofiel van de gemeente verandert steeds. Er kunnen nieuwe risico's ontstaan, en bestaande risico's kunnen kleiner worden of verdwijnen.

In dit gedeelte laten we zien hoe we het weerstandsvermogen van Oostzaan berekenen. We vergelijken de benodigde weerstandscapaciteit, zoals vastgesteld bij de risico-inventarisatie, met de beschikbare weerstandscapaciteit. Het resultaat van deze vergelijking laat ons zien wat het weerstandsvermogen is.

Beoordeling ratio weerstandsvermogen
De ratio kan worden beoordeeld met behulp van de onderstaande tabel (weerstandsnorm).

In het beleidskader is vastgelegd dat de ratio minimaal 1,0 moet bedragen (waarderingscijfer C zijnde voldoende) waarbij we ons richten op 1,25. 

De verwachtte beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt per ultimo 2026, in totaal €3.281.405.
Als we de beschikbare weerstandscapaciteit afzetten tegen de benodigde (berekende) weerstandscapaciteit €1.662.886 dan is de ratio voor Oostzaan 1,97 wat betekent dat de weerstandscapaciteit ruim voldoende is.

In onderstaande grafiek is het verloop van de ratio weergegeven.

Met het risicoprofiel van Oostzaan kunnen we bepalen hoeveel geld nodig is om alle risico’s te kunnen financieren.

Berekening van de benodigde weerstandscapaciteit verslagjaar 2026
Het totaalbedrag van eventueel zich voor doende risico’s bedraagt €1.662.886.

Berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit verslagjaren 2026
De grootte van de algemene reserve wordt bepaald op basis van de stand van de Algemene Reserve, zoals vermeld in de goedgekeurde jaarrekening 2024.

Het verwachte verloop van de Algemene Reserve is als volgt:

Risicomanagement en het weerstandsvermogen horen bij elkaar. Het doel van het weerstandsvermogen is dat er geld opzij is gezet om financiële problemen op te vangen als risico's werkelijkheid worden. Kortom, weerstandsvermogen is het geld dat we nodig hebben om risico’s te kunnen betalen.

Het weerstandsvermogen kan worden weergegeven als een weegschaal:

Risico inventarisatie
We hebben de risico's op een gestructureerde manier in kaart gebracht en beoordeeld. In totaal zijn er 19 risico's geïdentificeerd. 

Om beter te begrijpen hoe de risico’s verdeeld zijn op basis van kans en impact, gebruiken we een risicokaart (zie hieronder). De nummers op de kaart laten zien hoeveel risico’s er in elk gebied van de risicokaart zitten. Zo wordt duidelijk hoe de risico’s verdeeld zijn over het groene, oranje en rode gebied.

Een risicoscore in het groene gebied is geen direct gevaar voor het voortbestaan van de organisatie. Risico’s in het oranje gebied verdienen wel aandacht. Ze vormen op zichzelf nog geen groot gevaar, maar na verloop van tijd kunnen ze wel een bedreiging worden. Een risico in het rode gebied vereist directe actie om te voorkomen dat het voortbestaan van de organisatie in gevaar komt.

Toekomstige risico's 

Overgang pensioenen wethouders van APPA naar ABP (2027)

De pensioenregeling voor wethouders zal overgaan van het huidige APPA-stelsel, dat wij als gemeente zelf uitvoeren, naar het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). Op dit moment hebben wij voor de APPA-pensioenen een voorziening getroffen op basis van een dekkingsgraad van 100%. 
Het ABP hanteert echter naar verwachting een hogere dekkingsgraad. Dit betekent dat bij een toekomstige waardeoverdracht van het pensioenvermogen naar het ABP, de huidige voorziening mogelijk niet toereikend is.  Dit verschil zou kunnen leiden tot een financieel nadeel voor de gemeente.  De exacte dekkingsgraad die het ABP zal hanteren bij waardeoverdracht is op dit moment nog niet bekend en zal op een later moment worden vastgesteld.

In de onderstaande tabellen zijn de risico’s van de gemeente Oostzaan weergegeven: 

In totaal zijn er voor de gemeente 19 risico’s geïdentificeerd en gekwantificeerd met een risicobedrag van € 1.663.859. Van de 19 risico’s zijn er 7 ook als niet-financieel beoordeeld.

Vanuit de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten) is er een aantal verplichte financiële kengetallen die meer zicht moeten geven over de financiële positie en de vergelijkbaarheid daarvan met andere gemeenten:

Hieronder worden de waarderingscijfers van Oostzaan getoond.

Netto schuldquote

De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen

Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast.

Solvabiliteitsratio

Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Deze ratio geeft aan het Eigen Vermogen als percentage van het Totale Vermogen.

Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter de financieringspositie van de gemeente.

Kengetal grondexploitatie

De grondexploitatie kan een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. De gemeente Oostzaan heeft vrijwel geen grondposities en geen lopende grondexploitaties. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop.

Structurele exploitatieruimte

Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt het onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn.

Woonlasten meerpersoonshuishouden

De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB, de rioolheffing en de reinigingsheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De woonlasten van gemeenten wordt daarom berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar t te vergelijken met het landelijk gemiddelde in jaar t-1 en uit te drukken in een percentage.

*) Bij de OZB-lasten is voor de jaren uitgegaan van de gemiddelde WOZ-waarde (€522.000).  Genoemde bedragen zijn berekend tegen het eigenaarstarief. Hierin is dus niet meegenomen dat een deel van de gezinnen geen eigen woning heeft. Niet bekend is hoe dit bij de landelijk gemiddelde woonlasten is verwerkt.

**) Het tarief voor de afvalstoffenheffing wordt opgehoogd met het inflatiepercentage van 2,4%. Daarnaast wordt vanuit de kostendekkendheid het tarief opgehoogd als gevolg van hogere kosten en genomen maatregelen vanuit de VANG doelstelling. Dit betekent een extra stijging van €48,61 per vastrecht per huishouden inclusief de inflatiestijging.

***) De woonlasten van het gemiddelde zijn gebaseerd op de woonlasten van het jaar voorafgaand aan onze jaarcijfers. De gemeentelijke lasten 2026-2029 worden afgezet tegen het landelijk gemiddelde over 2025 (bron: https://coelo.nl/atlas-lokale-lasten-2025/bijlagen-2025-en-databestanden/). De cijfers over 2026 zijn nog niet beschikbaar.

Deze paragraaf gaat over de beheerskosten van gebouwen en de openbare ruimte. Deze kapitaalgoederen beslaan een aanzienlijk deel van de begroting en zijn dus van grote invloed op de financiële positie van de gemeente. Deze paragraaf beschrijft welke werkzaamheden in 2025 worden uitgevoerd en vormt hiermee een dwarsdoorsnede van de begroting.

Hierbij een overzicht van de gebouwen in bezit van de gemeente en de staat van onderhoud van deze gebouwen.

* Het onderhoud aan de Kolk wordt aangepast tot noodzakelijk onderhoud. De mogelijkheden voor ontwikkeling worden onderzocht.
** De loodsen aan het Zuideinde 204/206 maken deel uit van ruimtelijke herontwikkelingen. Onderhoud aan deze panden vindt dan ook niet plaats.

*** Onderhoud de Kunstgreep. In 2025 worden de MJOP's geupdated. Vooruitlopend op de vaststelling van deze MJOP's wordt voor de Kunstgreep een incidenteel bedrag opgenomen voor het inlopen van wat onderhoud, waarmee bij het opstellen van de MJOP rekening is gehouden. 

In onderstaande tabel zijn de van belang zijnde gegevens per kapitaalgoed weergegeven, deze tabel is aangepast op advies van de provincie en bevat alle punten waarop zij controleert.

^1.  Gewenst kwaliteitsniveau
^2.  Beheers- en onderhoudsplannen/ looptijd
^3.  Datum vaststelling door de raad
^4. Financiële consequenties conform plannen
^5. Ramingen t.l.v. exploitatie/ voorziening
^6. Raming volledig en reëel in begroting
^7. Is er sprake van achterstallig onderhoud (AOH)?
^8.  Zo ja, zijn er voldoende reserves/voorzieningen voor het achterstallig onderhoud (AOH)?

Wegen
Voor de ontwikkelingen in de openbare ruimte in de periode 2026 - 2030 wordt gewerkt conform het Meerjaren Investerings Plan (MIP).
In 2024 is gestart met het vervangen van het rioolstelsel inzake de Herinrichting van de Molenbuurt, zijnde de Slaperstraat, Domerstraat en Wakerstraat. Het aanleggen van de openbare ruimte is gestart in 2025 en loopt door in 2026.
In 2026 start het integraal groot onderhoud in de wijk Kolksloot-zuid (Maalstroom, Draaikolk e.o.). Als eerst gaat het riool, aansluitende in 2027 volgt de bestrating en het groen.
Vervolgens staan in de MIP diverse begrote investeringen in de openbare ruimte. De geplande herinrichtingen van diverse wijken binnen Oostzaan zijn opgenomen in een tijdsbalk, waarbij de jaarlijkse kapitaallasten in het betreffende jaar zijn opgenomen in de begroting. Jaarlijks wordt deze MIP herijkt en aangepast. 

Water
In 2025 is gestart met de aanleg van een Waterpark aan de Kerkstraat ter hoogte van de hoogspanningsmasten, deze is uitgesteld tot 2026. Dit heeft te maken met vertraging in het slopen van de woningen. Dit wordt gefinancierd door Tennet. Tennet heeft de aanleg van het waterpark nodig voor de benodigde watercompensatie als gevolg van de uitbreiding van het trafostation naast hotel van der Valk.  

Bruggen en kunstwerken

In 2026 wordt gepland onderhoud uitgevoerd aan een aantal bruggen. In 2025 is de nieuwbouw van de Dr. De Boerstraatbrug nog niet begonnen omdat dat het bestek nog niet gereed is gekomen. Het is nu de bedoeling dat de brug in 2026 zal worden vervangen.
In overeenstemming met de onderhoudsplanning bruggen en kunstwerken wordt in 2027 de technische installatie van de brug De Hoop op het Noordeinde vervangen. Met de begroting 2026 is hiermee reeds rekening gehouden. 

Onderhoud gemeentelijke gebouwen
Per gemeentelijk gebouw is een onderhoudsvoorziening opgebouwd. Jaarlijks zullen de benodigde bedragen worden gedoteerd en onttrokken aan de desbetreffende voorziening. Werkzaamheden aan de zijgevel en het dak van de sporthal zijn gepland in 2026 afhankelijk van de benodigde subsidie (Dumava).

Conform artikel 20 van de BBV (Besluit Begroten en Verantwoorden) wordt een onderscheid gemaakt tussen investeringen met een economisch nut en investeringen met een maatschappelijk nut. De gehanteerde afschrijvingstermijnen zijn vastgesteld in de financiële verordening 2021 en conform artikel 212 BW.

Onderstaande investeringen zijn al verwerkt in de voorliggende begroting met bijbehorende meerjarenraming 2025-2028.

Het grondbeleid heeft een grote invloed op en samenhang met de realisatie van de programma’s Leefomgeving en Ruimtelijke Ordening. Een goed functionerend grondbeleid is essentieel voor het realiseren van doelstellingen op het gebied van ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, verkeer en vervoer en cultuurhistorie.

De visie voor het in deze gemeente te voeren grondbeleid is door de gemeenteraad vastgesteld in de Nota Grondbeleid Oostzaan.

In deze nota is uitgesproken dat het grondbeleid moet worden beschouwd als een instrument om andere gemeentelijke beleidsdoelstellingen te realiseren. De gemeente voert geen actieve grondpolitiek.
Indien grondbeleid moet worden beschouwd als een instrument om gemeentelijke beleidsdoelstellingen te realiseren kan de gemeente in bijzondere door het college te bepalen gevallen een “situationele” actieve grondpolitiek inzetten om de continuïteit aangaande maatschappelijke doelen te borgen.

Uitgangspunt blijft dat de gemeenten afspraken maakt met de initiatiefnemer over de kosten. Dit gebeurt meestal door het sluiten van een anterieure overeenkomst. Afdwingbaar kostenverhaal zal worden toegepast indien geen of onvoldoende resultaat kan worden bereikt. Het vaststellen van een exploitatieplan op basis van de omgevingswet is daarvoor het geëigende instrument. Bij de uitgifte van gronden en panden wordt een marktconforme prijs gehanteerd, die bij meer dan 50 m² door een extern onafhankelijke partij bepaald wordt. Uitsluitend indien sprake is van uitgifte van grond ten behoeve van een maatschappelijke, niet commerciële functie kan een lagere prijs worden gehanteerd in bijzondere door het college te bepalen gevallen.
Bouwgrondexploitaties.

Er zijn geen gronden in eigendom die vallen onder de bouwgrondexploitatie conform de BBV.

Toelichting

We maken wel de kanttekening dat woningbouwprojecten regelmatig in de tijd verschuiven door allerlei externe factoren (zoals lange procedures; wettelijke bepalingen zoals de stikstoflimieten en natura 2000).
Gezien de ontwikkelingen binnen het nieuwe volkshuisvestingsprogramma, zullen wij ons heroriënteren op de richting die we willen inslaan, met inachtneming van de criteria voor sociale huurwoningen (minimaal 30%), midden huurwoningen, betaalbare koopwoningen en woningen in de vrije sector. Daarnaast stelt de Wet Versterking Regie op Volkshuisvesting nieuwe eisen, waaronder de verplichting om minimaal tweederde van de koopwoningen betaalbaar te realiseren. Hoe dit precies vorm krijgt, zal in het nieuwe volkshuisvestingsprogramma duidelijk worden. In het eerste kwartaal zal het college met een voorstel komen waarin de verdeling van deze woningtypen wordt gepresenteerd, waarbij sociale huurwoningen altijd minimaal 30% van het totaal blijven uitmaken.

In deze paragraaf geven wij u een overzicht van onze verbonden partijen. 

Waarom samenwerking?
De gemeenschappelijke regelingen voeren het beleid en het beheer op de betreffende terreinen uit voor de gemeente. Via deze 'verbonden partijen' (samenwerkingsverbanden) werken wij met andere partijen samen om onze lokale ambities en doelen te bereiken. Samenwerkingsverbanden dienen dus een publiek belang.

De organisaties waarin wij deelnemen, dus onze verbonden partijen, maken voor ons beleid of voeren voor ons beleid uit. In principe zouden wij dat ook zelf kunnen doen. Er zijn vier redenen waarom wij een aantal van onze taken toch door een verbonden partij laten uitvoeren:
•    Samenwerken aan beleidsuitdagingen die belangrijk zijn voor meerdere gemeenten of die de gemeentegrenzen overschrijden;
•    Sommige taken vragen om specialistische kennis die we zelf niet hebben;
•    Het uitbesteden van taken aan een samenwerkingsverband kan beter, efficiënter en/of goedkoper zijn dan de taken zelf uit te voeren;
•    Voor sommige beleidsterreinen is samenwerken wettelijk verplicht.
De ambtelijke organisatie zorgt ervoor dat de afstemming tussen gemeente en regionale samenwerkingsverbanden goed verloopt.

Wat is een verbonden partij precies?
Een verbonden partij is een privaat- of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een financieel én bestuurlijk belang heeft:
•    de gemeente financiert (samen met de andere deelnemers) de samenwerkingsorganisatie. Als deze verbonden partij onverhoopt failliet gaat of zijn financiële verplichtingen niet na kan komen, dan is de gemeente aansprakelijk;
•    de gemeente heeft zeggenschap door vertegenwoordiging of stemrecht in het bestuur van de verbonden partij (via bijvoorbeeld de burgemeester, een collegelid of een raadslid).

Hieronder volgt een lijst van de verbonden partijen, die als volgt onderverdeeld worden:

Gemeenschappelijke regelingen:

• Recreatieschap Twiske Waterland
• GR Gemeenschappelijke GezondheidsDienst Zaanstreek-Waterland (GGD ZW)
• GR Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland (VRZW)
• Vervoerregio Amsterdam
• OD IJmond
• Cocensus
• OVER-gemeenten

Stichtingen en verenigingen:

• Nationaal Landschap Laag-Holland
• Stichting Regionaal Inkoopbureau IJmond en Kennemerland (RIJK)

Geen verbonden partijen.

Geen verbonden partijen.

Privaatrechtelijke verbintenissen
Wij zijn ook privaatrechtelijke samenwerkingsvormen aangaan.

Hieronder is een overzicht met de volgende private partijen weergegeven:
- Overeenkomst tot uitvoering op HRM-gebied met Driessen voor wat betreft de salarisadministratie.
- Overeenkomst tot samenwerking in regio-verband bij milieutaken (omgevingsdienst IJmond).
- Gemeente Archief Zaanstad

Aandelen
Vanuit ons aandeelhouderschap hebben wij ook een verbintenis met de volgende bedrijven:
- Bank voor Nederlandse Gemeenten
- E.Z.W. N.V.

Bijzondere samenwerkingsverbanden
Naast de bovenstaande verbonden partijen werken wij ook samen met de volgende partijen:

• Regionaal bestuurlijk Overleg Politie (RBOP)
• Regionale informatie en expertisecentrum (RIEC)
• Stichting Grootschalige basiskaart Noord-Holland
• Regionaal platform recreatie en toerisme
• Stichting Marketing Zaanstreek
• Provincie (risicokaart)
• ORS (Omgevingsraad Schiphol)
• Archeologie Zaanstad-Oostzaan
• Regionale samenwerking decentralisatie in het Sociaal Domein

Overige samenwerking
De gemeente Oostzaan staat in beginsel positief tegenover het aangaan van samenwerkingsverbanden met derden, teneinde het publieke belang zoveel mogelijk te dienen. In dat kader is dan ook aandacht voor nieuwe kansen of ontwikkelingen, om –indien noodzakelijk- de bestaande samenwerkingsverbanden verder uit te werken of nieuwe samenwerkingspartners te zoeken. De aard van de beoogde samenwerking en de publieke belangen die daarbij betrokken zijn, zijn leidend voor de vorm van samenwerking en de partij waarmee samenwerking wordt gezocht. Dat kan zowel een bestuursorgaan, een gemeente of een private partij zijn.

Deze paragraaf geeft duidelijkheid over hoe de financiering van decentrale overheden (zoals gemeenten) werkt. We leggen hier zo duidelijk mogelijk de plannen, feiten en visie over financiering uit. De Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet FIDO) zorgt voor duidelijke regels voor de financiering en helpt de kredietwaardigheid van overheidsorganisaties te verbeteren. Deze wet maakt ook de financiering transparanter. De wet introduceert twee belangrijke onderdelen:

• het treasurystatuut
• de financieringsparagraaf.

Het treasurystatuut heeft als doel om de verantwoordelijkheden en bevoegdheden duidelijk vast te leggen. Hierdoor kan de gemeenteraad beter zijn taak uitvoeren. De financieringsparagraaf geeft inzicht in belangrijke ontwikkelingen en de plannen voor risicobeheer, de financiële situatie, en de leningen.

Op 4 februari 2019 heeft de raad een geactualiseerd treasurystatuut vastgesteld. In dit statuut staat hoe het financiële beleid wordt gemaakt, hoe de planning en controle georganiseerd zijn, hoe de uitvoering van financieringsactiviteiten verloopt, en hoe de interne en externe controle is geregeld.

Bij interne ontwikkelingen gaat het onder andere over het afstoten van bedrijfsonderdelen of het oppakken van nieuwe activiteiten. Het komend jaar is van geen van beide sprake. Ten aanzien van de externe ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de treasuryfunctie, zoals de internationale economische ontwikkeling en de geld- en kapitaalmarkt, laten wij ons primair adviseren door onze ‘huisbankier’ de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Onze adviseurs aldaar volgen de ontwikkelingen nauwlettend en hebben ook de knowhow op dit gebied.

De komende jaren verwachten wij een mutatie in de financieringsbehoefte. Deze wordt bepaald door de lopende investeringen per balansdatum 31 december 2025, het Meerjareninvesteringsplan 2025-2030, het Water- en Rioleringsplan (WRP) 2026-2029, de grondexploitatie en het inzetten van reserves en voorzieningen. Daarnaast hebben de negatieve begrotingssaldi voor de komende jaren een negatieve invloed op de financieringsbehoefte van de komende jaren.

Het uitgangspunt voor de treasury-activiteiten voor de komende jaren is dat we de bedragen en looptijden van aan te trekken langlopende leningen afstemmen op het renterisico dat de gemeente loopt. De zogenaamde renterisiconorm bedraagt 20% van het begrotingstotaal. Nieuwe leningen zullen we voor een looptijd van vijf tot vijfentwintig jaar aan gaan, waarbij rekening wordt gehouden met de afschrijvingstermijn van het project of activum. Bij duidelijk oplopende rentestanden zullen we dit heroverwegen en eventueel voor kortere termijnen kiezen. De structurele vermogensbehoefte wordt structureel gefinancierd.

Hieronder wordt de ontwikkeling van de portefeuille van de langlopende leningen weergegeven.

Rentevisie
We baseren ons op verwachte ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt. De grote algemene banken en de banken voor de publieke sector (onder andere onze ‘huisbank’ BNG) houden deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten, met inachtneming van de zogenaamde ‘prudente’ houding die een gemeente ten aanzien van beleggingen en leningen dient te hebben.

Rentekosten
De interne rekenrente voor investeringen en producten bedraagt voor 2025 eveneens 2,3%. Dit percentage is vastgesteld in de Kadernota 2025, en zal worden doorberekend naar de kapitaallasten van alle afgeronde en nieuwe investeringen.   

De Wet FIDO verplicht de kasgeldlimiet en de renterisiconorm in beeld te brengen. De provincie gebruikt deze bij het uitoefenen van haar toezichthoudende functie. De kasgeldlimiet betreft het renterisico van de vlottende schuld. De renterisiconorm betreft het renterisico van de langlopende schuld.

Renterisico
De gemeente loopt renterisico op het moment dat nieuwe leningen moeten worden aangetrokken (herfinanciering) of als een renteherziening van toepassing is. Om het renterisico te beheersen is in de Wet FIDO de renterisiconorm geformuleerd. Het doel van deze norm is het voorkomen van een overmatige afhankelijkheid van het renteniveau in één bepaald jaar, ter bescherming van de gemeentelijke financiële positie.

Bij de renterisiconorm wordt rekening gehouden met de renterisico’s die gemeenten lopen over nieuw af te sluiten leningen ter vervanging van afgeloste leningen. De renteontwikkelingen op de kapitaalmarkt zorgen ervoor dat de gemeente een ogenschijnlijk gering risico loopt. Omdat de huidige leningen niet geherfinancierd hoeven te worden, is er geen sprake van renterisico.

We volgen de liquiditeiten nauwlettend. De Wet FIDO verplicht gemeenten binnen de kasgeldlimiet en de renterisiconorm te blijven. Investeringen en de daaraan verbonden geldleningen hebben gevolgen voor deze renterisiconorm. Onder ‘Risicobeheer’ verwerken we de genoemde financieringsbehoefte in de berekening van de renterisiconorm, zodat we kunnen beoordelen of ons voorgenomen beleid voor 2025-2028 binnen de kaders van de Wet FIDO valt.

Met solvabiliteit wordt aangegeven in hoeverre een onderneming de financiële verplichtingen (betalingen) aan verschaffers van vreemd vermogen (leningen) kan nakomen met behulp van alle activa. Aangezien de liquidatiewaarde (verkoopwaarde) van de vaste activa niet bekend is, moet er bij de bepaling van de liquiditeit worden uitgegaan van de boekwaarden van de activa, zoals deze zijn opgenomen in de jaarrekeningen. De solvabiliteit wordt berekend door het eigen vermogen te delen door het totale vermogen x 100%. In onderstaand schema is de berekening van de solvabiliteit berekend op basis van de vastgestelde jaarrekeningen.

Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter de financieringspositie van de gemeente. Afhankelijk van de directe opbrengstwaarde van de activa ligt de minimumnorm voor het bedrijfsleven op een waarde tussen de 25% en 40%. Voor overheden is geen norm opgesteld.

Op 15 december 2013 is de Wet Verplicht Schatkistbankieren van kracht geworden. Dit houdt in dat de decentrale overheden hun overtollige middelen (gelden op rekening courant, bij de bank, boven een bepaald drempelbedrag) aan moeten houden bij het Ministerie van Financiën (de schatkist). Het doel hiervan is het verlagen van de EMU-schuld van de collectieve sector. Doordat de decentrale overheden hun tijdelijk overtollige gelden aanhouden bij de schatkist, wordt de externe financieringsbehoefte van het Rijk verminderd. De gemeenten hebben een rekening-courant bij de schatkist waar de gelden op aangehouden moeten worden. Het zogenaamde drempelbedrag is afhankelijk van de omvang van de begroting. Het totaal van alle liquide middelen op de diverse bankrekeningen, mag gemiddeld per kwartaal niet boven dit drempelbedrag uitkomen. Voor Oostzaan bedraagt deze €1.000.000. 

Ook in 2026 zal dagelijks de hoogte van de bankrekening worden getoetst aan het drempelbedrag.

De paragraaf lokale heffingen bevat naast de geraamde inkomsten ook het beleid ten aanzien van de lokale gemeentelijke heffingen, het kwijtscheldingsbeleid en een aanduiding van de lokale lastendruk.

In de BBV (Besluit Begroten en Verantwoorden) zijn de eisen verscherpt inzake de onderbouwing van de tarieven, die hoogstens kostendekkend mogen zijn. De gemeente moet een overzicht van baten en lasten opnemen voor de heffingen waarbij sprake is van het verhalen van de kosten. Daarnaast moet in een overzicht op hoofdlijnen van de diverse heffingen inzichtelijk worden gemaakt hoe bij de berekening van tarieven en heffingen, die hoogstens kostendekkend mogen zijn, wordt bewerkstelligd dat de geraamde baten de ter zake geraamde kosten niet overschrijden, wat de beleidsuitgangspunten zijn die ten grondslag liggen aan deze berekening, en hoe deze uitgangspunten bij de tariefstelling bij de tariefstelling worden gehanteerd.

Cocensus

De gemeente Oostzaan heeft de uitvoering van de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ) en het opleggen van de aanslagen en de invordering van onroerendezaakbelasting (OZB), roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting, afvalstoffenheffing, rioolheffing, hondenbelasting, forensenbelasting, grafrechten en leges omgevingsvergunningen ondergebracht in een gemeenschappelijke regeling, zijnde Cocensus. Ook de afhandeling van de kwijtscheldingsverzoeken en bezwaar- en beroepschriften vindt plaats door Cocensus.

Cocensus is verantwoordelijk voor de uitvoering van de gemeentelijke belastingen van de gemeenten Haarlem, Haarlemmermeer, Hillegom, Beverwijk, Oostzaan, Wormerland, Alkmaar, Bergen, Dijk en Waard, Den Helder, Uitgeest, Castricum, Heiloo en Landsmeer.

Voor de gemeente Oostzaan is de bijdrage over 2026 €254.000.

Retributies versus belastingen

De gemeentelijke heffingen zijn, naast de doeluitkeringen van het Rijk en de algemene uitkering uit het gemeentefonds, een belangrijke bron van inkomsten. Er zijn twee soorten gemeentelijke heffingen: retributies en belastingen. Bij belastingen is er geen directe relatie met een prestatie van de gemeente. Belastingen worden gezien als een algemeen dekkingsmiddel. Bij de retributies is er sprake van een tegenprestatie van de gemeente en mogen de geraamde opbrengsten niet hoger zijn dan de geraamde kosten voor de uitoefening van de taak, dit betekent dat de kostendekkendheid niet meer mag zijn dan 100%.

Beleidsvoornemens lokale heffingen

Het totale pakket aan gemeentelijke belastingen en heffingen bestaat uit een 11-tal verschillende belastingen en heffingen, die jaarlijks door de gemeenteraad worden vastgesteld in de tarievennota en bijbehorende belastingverordeningen. 

Uitgangspunt bij het bepalen van de verschillende tarieven zijn:
- aanpassing van de tarieven met het inflatiepercentage van 2,4%, zoals reeds vastgesteld in de Kadernota 2026-2029.

Uitzonderingen zijn:
- tarieven gebonden aan een wettelijk maximum (zoals reisdocumenten en rijbewijzen);
- afvalstoffenheffing en rioolrecht mogen maximaal kostendekkend zijn;
- voor de OZB en RZB geldt, dat niet de tarieven, maar de opbrengst stijgt met het inflatiepercentage.
 
Toelichting:
Bij de Onroerende Zaak Belasting (OZB) en Roerende Zaak Belasting (RZB) wordt de jaarlijkse totale opbrengst in de begroting geïndexeerd met 2,4%. Voor de berekening van de OZB tarieven worden bij een stijgende WOZ-waarde de tarieven voor de OZB verlaagd ten opzichte van 2025. Voor een gemiddelde woning stijgt de OZB aanslag met 2,4%.
 
WOZ-waardestijgingen
De WOZ-waardestijging heeft een negatief effect op de Algemene Uitkering. Het Rijk gaat ervan uit dat bij een stijging van de WOZ-waarde de inkomsten van de gemeente stijgen door een hogere opbrengst OZB. Om deze korting van circa €77.500 op de Algemene Uitkering op te vangen, is een compensatiestijging van het OZB-tarief benodigd met 2,8% extra. In de begroting 2026 wordt deze compensatie niet doorgevoerd in het OZB tarief.

Belastingen hebben een algemeen karakter. Een directe relatie tussen de belasting en de gemaakte kosten van de gemeente is in het algemeen niet aanwezig. Uitgangspunt bij het vaststellen van de belastingtarieven is dat deze trendmatig worden verhoogd met de verwachte inflatie. In overeenstemming met de Kadernota 2026 is in de Programmabegroting 2026-2029 voor de belastingen rekening gehouden met een inflatiepercentage van 2,4%.

Onroerende Zaakbelasting (OZB)
De grondslag voor de OZB wordt gevormd door de waarde van het onroerend goed, die jaarlijks wordt vastgesteld (de zogenaamde herwaardering). Oostzaan hanteert het uitgangspunt, dat de gemiddelde waardestijging (of daling), die voortvloeit uit de herwaardering, wordt gecompenseerd door een evenredige tariefsverlaging (of evenredige tariefsverhoging).  Daarmee bereikt de gemeente dat de waardemutatie niet leidt tot een wijziging in de totale opbrengst, maar slechts tot individuele verschillen in de aanslagen. Dit is het geval als de waarde van een woning meer of minder stijgt dan het Oostzaanze gemiddelde. Conform het vastgestelde inflatietarief uit de kadernota 2026-2029 worden de inkomsten vanuit de OZB inkomsten verhoogd met 2,4%.  De WOZ-waarden voor het belastingjaar 2026 worden gebaseerd op het prijspeil 1 januari 2025. Deze waarde is eind derde kwartaal 2024 bekend. De gemiddelde WOZ waarde voor het jaar 2025 bedraagt €522.000. Met inachtneming van deze uitgangspunten is een opbrengst berekend voor 2026 van €2.031.430 voor woningen en €884.691 voor niet-woningen.

Roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting (RWWB)
Eigenaren en gebruikers van onroerend goed betalen gemeentelijke belastingen in de vorm van de onroerendezaakbelasting (OZB). Het is wettelijk mogelijk om ook voor eigenaren en gebruikers van roerende woon- en bedrijfsruimten (zoals woonboten en woonwagens) een gelijke belasting in te voeren, te weten de Roerende Woon- en bedrijfsruimte belasting (RWWB). Om eigenaren en gebruikers van roerend en onroerend goed gelijk te behandelen is het tarief van die belasting gelijk aan het tarief van de OZB. De berekende opbrengst voor 2026 bedraagt €7.000.

Hondenbelasting
Onder de naam “hondenbelasting” heft de gemeente een belasting op het houden van honden binnen de gemeente. Belastingplichtige is de houder van de hond. Het aantal honden is bepalend voor de opbrengst van de belasting. De raming voor 2026 bedraagt €37.881.

Toeristenbelasting
Toeristenbelasting is een algemene belasting die een gemeente kan heffen. Toeristenbelasting wordt opgelegd als u verblijft in een gemeente waar u niet staat ingeschreven, zoals bij verblijf in een hotel, pension, caravan of bungalow. De eigenaar van de verblijfplaats krijgt de belastingaanslag voor toeristenbelasting op basis van het aantal overnachtingen. Deze mag de toeristenbelasting aan u doorberekenen. De hoogte van de toeristenbelasting verschilt per gemeente. Gemeenten mogen zelf bepalen of zij toeristenbelasting heffen en hoe zij het tarief berekenen. Dit kan zijn een vast bedrag per verblijf of een percentage per overnachtingsprijs. In Oostzaan wordt gerekend met een vast tarief per overnachting, zijnde een bedrag van €5,00 per persoon per nacht. Het totaal aan begrote opbrengsten toeristenbelasting bedraagt €339.841.

Onder de naam retributies heft de gemeente tarieven voor diverse typen van dienstverlening. Bij retributies is sprake van een directe relatie tussen de heffing en de gemeentelijke taakuitoefening. De geraamde opbrengsten mogen niet hoger zijn dan de geraamde kosten voor die taakuitoefening. Belastingplichtige is de aanvrager van de dienst of degene voor wie de dienst is verleend. Geregeld is er landelijk publiciteit over de gemeentelijke tarieven en de verschillen daartussen. Die verschillen ontstaan in de regel als gevolg van de gemaakte beleidskeuzes.

De kosten die de gemeente maakt als uitvloeisel van de watertaken worden op burgers en bedrijven verhaald via de zogenoemde rioolheffing. De kosten die uit die watertaken voortvloeien (op het gebied van afvalwaterinzameling, afvalwatertransport en afvoer van overtollig regen- en grondwater) zijn berekend in het Gemeentelijk Riolerings Plan 2019-2023. In 2025 wordt gewerkt volgens het GRP 2019-2023. Het GRP zal in 2025 worden herzien en benoemd als WRP (water- en rioleringsplan). De lasten voortkomend uit het WRP zullen worden doorberekend in de tarieven van 2026. In de begroting 2026 is rekening gehouden met een opbrengst van €1.626.143. Ten opzichte van 2025 wordt het tarief voor de rioolheffing verhoogd met het inflatiepercentage van 2,4%.

Het beleid voor rioolheffing is een kostendekkend tarief, voor de berekening van de kostendekkendheid wordt gebruikt gemaakt van de software van kostendekkendheid.nl. Onderstaande grafiek wordt hieruit gegenereerd.

In de rioolrechten mag als last meegenomen worden de BTW die gedeclareerd kan worden bij het BTW Compensatiefonds (BCF), zowel de exploitatie-BTW als de investerings-BTW. Immers de gemeenten worden gekort op de Algemene uitkering uit het gemeentefonds voor de BTW die gemeenten kunnen declareren bij het BCF. Dit is de wettelijke compensatie die gemeenten kunnen opvoeren in hun rioolheffing. Daarnaast mag 10% van het budget openbaar groen worden toegerekend. De tot standkoming van het tarief 2026 is gebaseerd op het tarief 2025, verhoogd met 2,4% inflatie.

Voor de stijging van de kosten, hoger dan onze inflatie, wordt in de begroting een beroep gedaan op de aanwezige rioolvoorziening, waaraan een bedrag van €62.821 voor het jaar 2026 zal worden onttrokken.

Onder de naam afvalstoffenheffing wordt een recht geheven van degene die in de gemeente feitelijk gebruik maakt van een perceel waarvoor de gemeente op grond van de Wet Milieubeheer een verplichting tot het inzamelen van huishoudelijk afval heeft. Bij het bepalen van de hoogte van de afvalstoffenheffing wordt rekening gehouden met het feit dat op begrotingsbasis de baten niet hoger mogen zijn dan de lasten. Het beleid is een kostendekkend tarief, er wordt gestreefd naar een kostendekkendheid van 100%. In de begroting 2026 is rekening gehouden met een opbrengst van €1.957.352, waarvan €1.876.552 zal worden opgelegd middels de afvalstoffenheffing.

Het tarief voor de afvalstoffenheffing wordt opgehoogd met het inflatiepercentage van 2,4%. Gelet op de 4.077 huishoudens betekent dit een stijging van het tarief voor inflatie met €4,10.
Daarnaast wordt vanuit de kostendekkendheid het tarief opgehoogd als gevolg van hogere kosten en genomen maatregelen vanuit de VANG doelstelling.  Door extra inzet van de buitendienst, stijging van de kosten van afvalverwerking, controles, lachgascilinders, ondergrondse containers en de verdere uitwerking van de maatregelen, zoals opgenomen in RV24/10 stijgen de kosten per huishouden met €44,51 ter financiering van deze extra kosten, om te blijven voldoen aan een kostendekkende afvalstoffenheffing. 

In de afvalstoffenheffing mag als last meegenomen worden de BTW die gedeclareerd kan worden bij het BTW Compensatiefonds (BCF), zowel de exploitatie-BTW als de investerings-BTW. Immers de gemeenten worden gekort op de Algemene uitkering uit het gemeentefonds voor de BTW die gemeenten kunnen declareren bij het BCF. Dit is de wettelijke compensatie die gemeenten kunnen opvoeren in hun afvalstoffenheffing. Daarnaast wordt toegerekend aan het afvalstoffentarief: 10% van het budget Openbare Orde en veiligheid, kosten BOA, 10% van het budget openbaar groen en de begrote kwijtschelding.

Voor het gebruik van de begraafplaats en voor het verlenen van diensten in verband met de begraafplaats worden rechten geheven.
Algemeen uitgangspunt voor de begrafenisrechten is een aanpassing van de tarieven met alleen de inflatiecorrectie. Ten opzichte van 2025 worden de tarieven voor de begrafenisrechten verhoogd met het inflatiepercentage van 2,4% voor 2026.

In onderstaande tabel wordt aangegeven welke belastingopbrengsten en retributies er zijn en hoeveel de inkomsten daarvan bedragen, zoals deze in de programmabegroting 2025 zijn verwerkt.

De normen voor het kwijtscheldingsbeleid, als onderdeel van het gemeentelijk minimabeleid, voor wat betreft de gemeentelijke lasten zijn gesteld op 100% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm.

De normen voor de bijzondere bijstand, als onderdeel van het gemeentelijk minimabeleid, zijn ingesteld op 110%. Dit betekent dat een vrij grote groep belastingplichtigen in aanmerking komt voor kwijtschelding, waardoor hun besteedbare ruimte groter wordt. In de begroting 2026 is een bedrag aan kwijtschelding opgenomen van €36.000.

De gemeente Oostzaan verleent uitsluitend kwijtschelding voor de afvalstoffenheffing. 

Algemeen
De tarieven voor 2026 worden primair aangepast aan de hand van het inflatiepercentage van 2,4%, tenzij nader beperkt door wettelijke tariefstellingen. Het is niet toegestaan om meer dan 100% kostendekkend te zijn. Een 100% kostendekkende legesverordening is risicovol, wanneer nieuwe jurisprudentie tot een wijziging in de toe te rekenen kosten leidt. De kostendekkendheid wordt dan overschreden.

De leges zijn onderverdeeld in drie hoofdstukken;

• Hoofdstuk 1: Algemene dienstverlening,
• Hoofdstuk 2: Dienstverlening en besluiten in het kader van de omgevingswet
• Hoofdstuk 3: Dienstverlening vallend onder de dienstenrichtlijn en niet vallend onder hoofdstuk 2.

Leges onder hoofdstuk 1 zijn onder meer: verstrekkingen uit de basisregistratie personen, burgerlijke stand, rijbewijzen, reisdocumenten, bestuur documenten, verkeer en vervoer. Er is hier sprake van een kostendekkendheid van ongeveer 30%. De tarieven kunnen hier niet verder worden verhoogd. Het tekort wordt veroorzaakt door een negatief resultaat op rijbewijzen en reisdocumenten. De tarieven hiervan zijn al op het maximaal toegestane wettelijk niveau.

Leges onder hoofdstuk 2 zijn de inkomsten opgenomen inzake de omgevingsoverleggen en de omgevingsvergunningen. De kostendekkendheid ligt onder de 100%. Voor 2023 zijn vanuit diverse grote projecten extra leges ontvangen. Voor 2024 en 2025 wordt uitgegaan van de reguliere omgevingsvergunningen. De huidige tarieven voor de omgevingsvergunningen (2023: 4,5% van de bouwsom) zijn omgerekend naar de nieuwe omgevingswet. 

Leges onder hoofdstuk 3 zijn de opbrengsten opgenomen, voornamelijk voortkomend uit de APV, zoals horeca, evenementenvergoeding en overige vergunningen. Een groot deel hier bestaat uit evenementenvergunningen. Vanwege de maatschappelijke betekenis is dit niet kostendekkend.

De lokale lastendruk wordt bepaald door de tarieven van de OZB, afvalstoffenheffing en de rioolheffing.

In de navolgende tabel is de opbouw van de lokale lastendruk in Oostzaan over de jaren 2024 t/m 2026 inzichtelijk gemaakt. Voor huurders is daarbij alleen de hoogte van de afvalstoffenheffing bepalend, aangezien zij niet worden aangeslagen voor de OZB en de rioolheffing. De eigenaren van woningen worden voor de drie onderscheiden belastingen aangeslagen. Bij de berekening van de OZB, is uitgegaan van de gemiddelde WOZ waarde van een koopwoning in Oostzaan van € 522.000 - (peildatum 2025). Tevens is uitgegaan van een meerpersoonshuishouden. Het betreft hier een rekenvoorbeeld. De feitelijke lastenontwikkeling voor de individuele burger kan afwijken, gelet op de feitelijke waarde –en de waardeontwikkeling- van de woning. 

Vergelijking met omliggende gemeenten

In de navolgende tabellen worden de tarieven over het jaar 2025 van Oostzaan vergeleken met de tarieven van omliggende gemeenten. Bij de tarieven van omliggende gemeenten wordt uitgegaan van het tarief 2025, daar op dit moment geen recentere gegevens bekend zijn.

bron: https://coelo.nl/atlas-lokale-lasten-2025/bijlagen-2025-en-databestanden/

Bovenstaande tarieven 2025 zijn door de COELO verwerkt in onderstaand overzicht, waarbij voor de provincie Noord Holland het volgende overzicht kan worden getoond:

Bron: https://coelo.nl/atlas-lokale-lasten-2025/benchmarks-en-rangnummers-2025/gemiddelde-gemeentelijke-woonlasten/

1. Het tarievenbeleid in Oostzaan is gebaseerd op twee uitgangspunten: inflatiecorrectie en kostendekkendheid. De belastingopbrengsten worden in 2026 verhoogd met 2,4% voor inflatie. Voor wat betreft de retributies wordt gestuurd op kostendekkendheid. De tarieven worden formeel door de gemeenteraad vastgesteld bij de belastingvoorstellen die in december voorafgaand aan het begrotingsjaar worden aangeboden. De hieronder genoemde tarieven voor de OZB zijn afhankelijk van de stijging van de WOZ. Naast deze algemene uitgangspunten van het tarievenbeleid is in het collegeprogramma 2022-2026 bepaald dat de OZB niet als sluitpost voor de begroting wordt gebruikt.

De activiteiten op het gebied van bedrijfsvoering worden uitgevoerd door OVER-gemeenten. Dit is de gezamenlijke werkorganisatie van de gemeente Wormerland en de gemeente Oostzaan. In deze paragraaf leest u een beknopte samenvatting van de Begroting 2026-2029 van OVER-gemeenten. Voor meer informatie verwijzen wij naar de begroting van OVER-gemeenten 2026-2029.

Minder externe inhuur, meer vast personeel
OVER-gemeenten kent als gemeenschappelijke regeling slechts één programma, namelijk bedrijfsvoering. De begroting van OVER-gemeenten bestaat voor het grootste gedeelte uit personele lasten. Deze lasten heeft OVER-gemeenten kunnen verlagen door de externe inhuur te verlagen. De inzet van externe inhuur drukte al enkele jaren fors op de begroting. OVER-gemeenten heeft er daarom hard aan gewerkt om vast personeel te werven. Inmiddels zijn door succesvolle werving bijna geen vacatures meer. Het vaste personeelsbestand maakt het bovendien mogelijk om kennis in huis te houden en daarmee te zorgen voor betere dienstverlening aan beide gemeenten, inwoners, ondernemers en instellingen. Wel worstelt OVER-gemeenten met een hoog ziekteverzuim. Dit blijft een uitdaging, waaraan op veel verschillende manieren aan wordt gewerkt. 
OVER-gemeenten erkent de financiële uitdagingen waar de gemeenten voor staan. In het kader hiervan is het project Duurzaam begrotingsevenwicht opgestart, en neemt OVER-gemeenten de verantwoordelijkheid door de personeelsbegroting vanaf 2026 structureel te verlagen.

Balans tussen middelen en dienstverlening
Dit levert ook uitdagingen op richting de toekomst. Aan de ene kant heeft de OVER-organisatie voldoende middelen nodig om de dienstverlening op peil te houden en aan de andere kant moeten de twee gemeenten hun eigen begroting sluitend krijgen. Binnen deze dynamiek moeten we met elkaar aan de slag om een en ander zo slim en efficiënt mogelijk in te richten. 

Financiën vanaf 2026
Tegelijkertijd zijn er veel onzekerheden. Vanaf 2026 krijgen gemeenten veel minder geld van het Rijk om hun taken uit te voeren. Het gemeentefonds wordt met €2,4 miljard gekort. Het zogenaamde ravijnjaar komt daarmee gevaarlijk dichtbij. Op allerlei manieren protesteren gemeenten en de VNG tegen deze bezuinigingen. Met als doel dat de financiële problemen van gemeenten worden opgelost in de Voorjaarsnota van het kabinet. Maar of dit gaat gebeuren is nog onduidelijk. 
Daarnaast zorgt het traject van de bestuurlijke toekomst, waarbij zowel Oostzaan als Wormerland onderzoeken of fuseren met een of meerdere gemeenten voor meer robuustheid zorgt, voor onzekerheid. Blijft OVER-gemeenten bestaan en zo ja, in welke vorm? De contouren van dit traject zullen langzaam duidelijker worden. 

In 2024 heeft de OVER-organisatie op verzoek van de deelnemers een analyse gemaakt van wat nodig is om alle knelpunten op te lossen en toekomstige complexe taken aan te kunnen. De uitkomst – een benodigde investering van 4,7 miljoen euro – bleek financieel onhaalbaar voor de deelnemers. Na intensieve gesprekken werd een compromis bereikt dat voor zowel WL, OZ als OVER acceptabel was, OVER gaf aan dat hiermee in elk geval de grootste knelpunten konden worden aangepakt.
Tijdens de gesprekken zijn diverse scenario’s doorgerekend en verwerkt in de begrotingen vanaf 2025. In 2025, mede door het project Duurzaam BegrotingsEvenwicht en de slechte financiële situatie van WL en OZ, ontstond de vraag of OVER zelf ook kon bijdragen. Bij analyse ontdekte het management een verschil tussen het FTE-plafond en het beschikbare P-budget, wat leidde tot ongebruikte financiële ruimte. Deze ruimte werd voorgesteld als structurele besparing. Deze bezuiniging heeft geen negatieve impact op de dienstverlening.

Ratio weerstandsvermogen 2026 van OVER-gemeenten

In de GR staat dat het maximale algemene reserve is beperkt tot 2,5% van de begroting. Dit betekent dat OVER-gemeenten een beperkt weerstandsvermogen heeft en mogelijke financiële gevolgen bij het voordoen van de risico’s naar rato (62% Wormerland, 38% Oostzaan) voor rekening van de deelnemende gemeenten komen.

Conform artikel 23 van de Gemeenschappelijke Regeling van OVER-gemeenten is de algemene reserve gemaximeerd op 2,5% van de lasten (2,5% van € 23.809.651 = € 595.241) Dit betekent dat een weerstandsratio van 0,5 het hoogst haalbare is bij een financieel risico van € 1.166.000. Een weerstandsratio van 0,5 valt in de classificatie ‘ruim onvoldoende’. 

Binnen de context van OVER-gemeenten is dit echter aanvaardbaar, omdat de deelnemende gemeenten garant staan voor eventuele financiële tekorten. De keuze voor dit beperkte weerstandsvermogen is daarmee beleidsmatig verantwoord. De continuïteit van de bedrijfsvoering komt hierdoor niet in het geding.

OVER-gemeenten erkent de aanwezige risico's met betrekking tot fraude en is actief bezig met het verder ontwikkelen van de frauderisicoanalyse en preventieve maatregelen/bewustmaking.  

Deze paragraaf is voor het eerst opgenomen in de begroting van 2024. Onze toezichthouder, de Provincie, heeft hierom gevraagd vanwege de verslechterde financiële situatie bij gemeenten. Dit komt doordat het Rijk taken heeft overgedragen aan de gemeenten zonder voldoende geld om deze taken uit te voeren. Hierdoor staan de financiën van gemeenten steeds meer onder druk. Gemeenten moeten daarom steeds vaker bezuinigen of hun taken anders organiseren om de begroting voor de komende jaren in balans te houden. In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van welke taakstellingen en stelposten in de begroting van Oostzaan zijn opgenomen.

Een stelpost is een begrotingspost waarvan de concretisering nog moet worden uitgewerkt.

In deze primaire programmabegroting 2026-2029 zijn de volgende stelposten opgenomen:

Toelichting:

In de begroting 2026 zijn de volgende stelposten opgenomen. Het betreffen zowel stelposten in de inkomsten als in de uitgaven. 

1) Stelpost BTW Compensatiefonds
Bij de inwerkingtreding van het BTW Compensatiefonds in 2003 heeft een uitname uit het gemeentefonds plaatsgevonden, om op macro-niveau de declaraties van het BTW Compensatiefonds aan alle overheden te kunnen voldoen. Hieraan is op macro-niveau een bepaald maximum (drempel) gesteld. Door de herijking van het gemeentefonds, alsmede de verlaging van de drempel, wordt de vrijval van middelen vanuit het BTW Compensatiefonds weer toegevoegd aan het gemeentefonds. Conform de meicirculaire 2025 is deze stelpost opgehoogd van €137.970 naar €150.344. 

2+3) Terugdraaien korting AU als gevolg van de introductie eigen bijdrage Jeugdwet en het verkorten van de trajectduur

In de meicirculaire 2025 zijn bij de middelen voor het cluster Jeugd vanaf 2028 twee kortingen in de algemene uitkering verwerkt in verband met aanvullende maatregelen vanuit de Hervormingsagenda. Omdat de realisatie van deze kortingen afhankelijk is van de nadere uitwerking en wetgeving van het Rijk heeft de provincie toegestaan om een stelpost hiervoor op te nemen in de begroting om de korting neutraal in de begroting te verwerken. De gedachte hierachter is dat het Rijk de korting terug zal draaien als deze niet haalbaar blijkt te zijn.

4) Uitstel herintroductie inkomensafhankelijke eigen bijdrage 

De Algemene uitkering is vanaf 2026 al gekort voor de te verwachten effecten van de invoering van de inkomensafhankelijke bijdrage WMO. De aanname van het Rijk is dat de gemeenten lagere kosten zullen maken een hogere opbrengst van de eigen bijdrage zullen realiseren. Door het uitstel van de invoering naar 1 januari 2027 is de korting voor het jaar 2026 in de meicirculaire 2025 gecompenseerd. Door de val van het kabinet is het wetsvoorstel controversieel verklaard en de invoering voorlopig uitgesteld naar 1 januari 2028. De verwachting op dit moment is dat ook in 2027 de compensatie zal worden toegekend en dat de eigen bijdrage vanaf 1 januari 2028 ingevoerd zal worden. Vanaf 2028 is gerekend met een hogere eigen bijdrage en een licht afgenomen gebruik bij de huishoudelijke ondersteuning. 

5) Stelpost Flexibele schil OVER-gemeenten

In de begroting 2026-2029 van OVER-gemeenten is voor het jaar 2026 een incidenteel budget opgenomen voor bovengemiddeld ziekteverzuim van €450.000.  Hiervan komt 38% ad €171.000 voor rekening van Oostzaan in 2026, en is reeds in de begroting 2026 verwerkt. Voor de jaren 2027 – 2029 is er als volgt een incidentele stelpost gevormd voor dit ziekteverzuimbudget:

• 2027 stelpost gelijk aan 2026 - het is een reële verwachting dat het bovengemiddelde ziekteverzuim bij OVER-gemeenten nog steeds aanwezig is.
• 2028 stelpost opnemen voor 50% ad € 85.000 het is een reële verwachting dat het bovengemiddelde ziekteverzuim bij OVER-gemeenten richting normaal aan het bewegen is.
• 2029 stelpost opnemen voor 0% - het is een reële verwachting dat het bovengemiddelde ziekteverzuim bij OVER-gemeenten dan wel genormaliseerd is.

Taakstellingen:
Taakstelling is een opdracht tot bezuinigingen, terwijl (nog) geen concrete maatregelen zijn genomen. Pas op langere termijn ontstaan de positieve financiële effecten. Geen van deze taakstellingen zijn opgenomen om te komen tot een structurele begroting 2026-2029. 

De BBV stelt een aantal kengetallen verplicht om op te nemen in de begroting. Hieronder staan de kengetallen per programma.

* Functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen banen). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen
** Actuele gegevens waren niet beschikbaar bij bron Lisa, dit betreft een schatting.

*bron: www.waarstaatjegemeente.nl: % Demografische druk is het percentage van het aantal personen van 0 t/m 19 jaar en 65+ per 100 personen van 20 t/m 64 jaar. Dit cijfer geeft inzicht in de verhouding van het niet-werkende deel van de bevolking tot het werkende deel van de bevolking.
** Actuele gegevens waren niet beschikbaar bij bron, dit betreft een schatting.

** Actuele gegevens waren niet beschikbaar bij bron, dit betreft een schatting.

*Hoewel deze indicatoren verplicht worden opgenomen in de jaarstukken volgens financiële regelgeving (BBV) waren deze gegevens op de vermelde bronnen niet tijdig beschikbaar. Ook de vermelde bronnen (DUO, Ingrado en CBS-RIVM) zijn verplicht.

** Actuele gegevens waren niet beschikbaar bij bron, dit betreft een schatting. 

**

1              https://www.halt.nl/over-halt/organisatie/cijfers 
2              Het aantal 0,5 winkeldiefstallen per 1.000 inwoners is gebaseerd op 5 winkel- en bedrijfsdiefstallen (schatting)
3             https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83651NED/table?fromstatweb
                Het aantal 3 geweldsmisdrijven per 1.000 inwoners is gebaseerd op 30 misdrijven (schatting)
4             https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83648NED/table?fromstatweb
5             Het aantal 6 vernielingen en beschadigingen in de openbare ruimte per 1.000 inwoners is gebaseerd op 70 incidenten (schatting)
                https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83648NED/table?fromstatweb
6.            Dit aantal kilogram (179,9 kg restafval per inwoner) betreft een schatting op basis van de meest recente (voorlopige) cijfers uit 2022
                 https://www.cbs.nl/nl-nl/cijfers/detail/83452NED?q=huishoudelijk%20afval%2
7.            Dit percentage (8,4%) betreft een schatting op basis van de meest recente cijfers van waarstaatjegemeente.nl (2022)
                https://www.waarstaatjegemeente.nl/mosaic/dashboard/energietransitie 
                De gevraagde cijfers voor het jaar 2023 waren niet tijdig bekend bij de (verplichte) bron RWS

*bron: https://www.waarstaatjegemeente.nl/mosaic/dashboard/besluit-begroting-en-verantwoording--bbv-
**De woonlasten zijn de OZB, riool- en afvalstoffenheffing van een woonhuis met (geschatte) gemiddelde WOZ-waarde (bron: https://www.coelo.nl/index.php/atlas-lokale-lasten/interactieve-kaarten-voorgaande-jaren)

De paragraaf betreffende openbaarheid, bedoeld in artikel 3.5 van de Wet open overheid, geeft ten minste inzicht in de beleidsvoornemens inzake de toepassing van de artikelen 3.1, 3.3, 3.3a en hoofdstuk 4 van de Wet open overheid en de wijze waarop toepassing is gegeven aan deze beleidsvoornemens. In de jaarstukken dienen we verslag te doen van de uitvoering ervan, mede in relatie tot de in de begroting genoemde beleidsvoornemens. Deze verplichte paragraaf in de komende begrotingen en jaarstukken vloeit voort uit het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Deze voorgeschreven rapportering over de uitvoering van deze wet is bedoeld om een impuls te geven aan de actieve openbaarheid. 

Wet open overheid (Woo)
De Woo bestaat uit twee soorten openbaarmaking, een passieve (openbaarmaking op verzoek) en een actieve (openbaarmaking uit eigen beweging). De gemeente voldoet aan de wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de Woo.

Passieve openbaarmaking 
De passieve openbaarmakingverzoeken worden behandeld door het cluster juridische zaken. De verwachting is dat de komende jaren binnenkomende Woo-verzoeken binnen de formatie van dit cluster afgehandeld kunnen worden. 

Actieve openbaarmaking
De informatie die actief openbaar gemaakt moet worden is onderverdeeld in 17 informatiecategorieën. De verplichting tot openbaarmaking van de informatiecategorieën is onderverdeeld in 4 delen (tranches). 
In november 2024 diende de eerste informatiecategorieën (eerste tranche) actief openbaar gemaakt te worden. Hiervoor is een Woo-index redacteur aangesteld. De Woo-index redacteur is onder andere verantwoordelijk voor de publicatie van de organisatiegegevens, de werkwijze van de organisatie, en de bereikbaarheid van de organisatie. De gemeente voldoet hiermee aan de wettelijke verplichting om de informatiecategorieën uit de eerste tranche actie openbaar te maken.  
Op dit moment is nog niet duidelijk wanneer de volgende groep (tranche) informatiecategorieën actief openbaar gemaakt moet worden. De impact hiervan op onze organisatie wordt momenteel verder in kaart gebracht. 

Vanaf begin maart 2022 is het oorlog in Oekraïne. Vele Oekraïense mensen zijn gevlucht, ook naar Nederland. Gemeenten hebben de taak om bij te dragen aan de opvang van Oekraïners. Dit doen we ook in Oostzaan. De opvangopgave vraagt een flinke inzet van alle afdelingen van de organisatie. De inzet richt zich op het adequaat huisvesten en begeleiden van deze vluchtelingen. Ook voorzien we hen van financiële middelen en innen de eigen bijdrage van vluchtelingen met inkomen. Zolang de oorlog in Oekraïne voortduurt, moeten we de opvangopgave en dito intensieve extra werkzaamheden continueren. De Europese Regeling Tijdelijke Bescherming van Oekraïense vluchtelingen (RTB) is recent verlengd met een jaar. De RTB loopt tot 4 maart 2027.

Van korte termijn opvang naar langdurige huisvesting
Per 1 april 2025 verblijven ruim 125.000 Oekraïense oorlogsvluchtelingen bij gemeenten in Nederland die recht hebben op tijdelijke bescherming op basis van de RTB. Hiervan worden bijna 95.000 vluchtelingen opgevangen in de gemeentelijke opvang (GOO). Alle opvangplekken zijn bezet. De instroom van Oekraïense vluchtelingen is hoger dan de uitstroom. Het Rijk roept gemeenten op om extra opvangplekken te realiseren. Er is per direct behoefte aan 14.000 extra opvangplekken. Het vinden van geschikte opvangplekken is echter een grote uitdaging. Het laaghangend fruit is inmiddels al geplukt. Nieuwe duurzame locaties hebben de voorkeur boven (crisis)noodopvangplekken. De ontwikkeling en realisatie daarvan vraagt om langere doorlooptijden en toekomstperspectief. Het Rijk financiert de kosten van de opvang voor 100%. Het Rijk werkt daarnaast aan een lange termijn handelingsperspectief voor deze opgave en gemeenten.

Opvang in Oostzaan
Ook in Oostzaan hebben we direct vluchtelingenopvang geboden met name in hotel van der Valk. Gelijktijdig zijn we op zoek gegaan naar duurzamere vormen van opvang in bijvoorbeeld een leegstaand (kantoor)pand. Tot op heden is dat in Oostzaan nog niet gelukt. Er zijn geen leegstaande panden beschikbaar of geschikt te maken. Daarom vangt gemeente Oostzaan nog steeds Oekraïners op in hotel van der Valk. Sinds 1 juli 2024 zijn het aantal plekken uitgebreid van 80 naar 103. Daarnaast wordt bij B&B Buys een kamer gehuurd en vangen twee gastgezinnen een aantal Oekraïense vluchtelingen op. 
Gemeente Oostzaan heeft voor de duurzame opvang van Oekraïense vluchtelingen 32 woonunits aangeschaft. Deze aankoop was onderdeel van een regionale aanschaf in 2022. Het vinden van een locatie én toestemming verkrijgen om de locatie te gebruiken heeft lange tijd geduurd. Inmiddels zijn de gevraagde ontheffingen van de provincie Noord-Holland voor de locatie Twiskeweg verleend en zijn de bouwvoorbereidingen aangevangen. Van de woonunits worden 21 tijdelijke woningen samengesteld voor 62 vluchtelingen. In het vierde kwartaal van 2025 worden de tijdelijke woningen in gebruik genomen. De woningen worden toegewezen aan vluchtelingen die al lange tijd in het hotel verblijven. 
Gezien de hoge urgentie voor extra opvangplekken willen we de bestaande opvangplekken bij hotel van der Valk continueren. 

De Oekraïense vluchtelingen zijn als volgt over de gemeente verdeeld:

Overige zaken en inning eigen bijdrage 
Naast de huisvesting zijn op verschillende onderdelen stappen gezet om de opvang zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Gezien de omvang van het aantal vluchtelingen in het hotel is dagelijks maatschappelijke begeleiding aanwezig. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over school, werk, taalles, activiteiten en vervoer. Het verstrekken van ‘leefgeld’ voor personen in de gemeentelijke opvang Oekraïne valt vanaf 2024 niet meer binnen het normbedrag voor de gemeentelijke opvang maar wordt apart afgerekend op basis van werkelijke kosten. Leefgeld is een vergoeding die de gemeente aan de ontheemde kan geven ten behoeve van voedsel en eerste levensbehoeften.

Vanaf 1 januari 2025 innen we de verplichte eigen bijdrage voor Oekraïense vluchtelingen met betaald werk. Diegenen ontvangen dan ook geen leefgeld. De implementatie voor het innen van de eigen bijdrage was een omvangrijk proces. Inmiddels lopen de inningen en worden de inningen maandelijks geactualiseerd. We zien dat veel Oekraïners werken met tijdelijke contracten. Er zijn veel fluctuaties in inkomen of werkgever.

Bekostiging vanuit het Rijk
De gemeente ontvangt een vergoeding van het Rijk op basis van werkelijke kosten voor transitie, verbouwing en realisatie van gebouwen voor opvang van deze vluchtelingen. 
De exploitatiekosten worden door het Rijk vergoed op basis van het normbedrag. Deze was bij aanvang van de oorlog gesteld op € 100 per beschikbaar gestelde plek per dag. Daarna is de normvergoeding stapsgewijs verlaagd naar € 83,- en € 61,- per plek per dag. Per 1 januari 2025 is de vergoeding nogmaals naar beneden bijgesteld. De vergoeding bedraagt nu € 44,- per plek per dag. Als gemeenten significant meer kosten maken dan de uitkering op basis van de normbedragen, dan kan de gemeente de werkelijke meerkosten per opvangplek per dag declareren.

Financiën 
De financiën zijn een doorlopend proces. De gemaakte kosten van de noodopvang in Oostzaan en uitgaven voor de huisvesting en de units zijn 100% declarabel. De uitvoeringskosten dienen te worden voorgefinancierd uit het vaste normbedrag per gerealiseerde opvangplek per dag. In 2022, 2023 en 2024 waren de kosten van de opvang in Oostzaan hoger dan de ontvangen vergoeding. De meerkosten zijn dan ook bij het Rijk ingediend en ontvangen. Gedurende de periode dat opvang bij hotel van der Valk noodzakelijk is, zullen we de meerkosten bij het Rijk indienen. Per saldo zullen de opvangkosten kostenneutraal zijn. De geprognosticeerde exploitatiekosten van de opvang in de tijdelijke woningen zijn beduidend lager dan de kosten bij hotel van der Valk. 
Voor de realisatie van de woonunits is een transitievergoeding van het Rijk toegekend. De afrekening van de transitiekosten vindt plaats via de Sisa-methodiek op basis van de werkelijke kosten.